پدافند غیرعامل قدمتی به دارازی عمر بشر دارد. هرچند توسعه پدافند غیرعامل در کشورمان در سالهای گذشته مطلوب نبوده است. اما با تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته شده و سیاست‌ها و چشم‌انداز جامعی در این زمینه تدوین شده است. اهمیت این مساله در دنیا به حدی است که کشور سوئیس، با مواضع سیاسی بی‌طرفانه، کامل‌ترین سیستم پدافند غیرعامل در جهان را دارا است.
جمهوری اسلامی ایران با توجه به قرار گرفتن در خاورمیانه و همچنین تهدیدات آمریکا و اسراییل می‌بایست اقدامات لازم را برای کاهش آسیب پذیری و افزایش پایداری ملی مدنظر قرار داده و به منظور توسعه و گسترش پدافند غیرعامل از تمامی امکانات بهره‌مند شود. فرهنگ‌سازی و گسترش مقوله پدافند غیرعامل با استفاده از ابزارهای فرهنگی و بسترسازی فرهنگی یکی از نکات مهم در این زمینه است و لازم است تمهیدات لازم را در این زمینه به کار برد تا سیاست‌های کلی نظام در این زمینه محقق گردد. به همین منظور با دکتر رضا نقیب السادات عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌و‌گویی در باب بسترسازی فرهنگی پدافند غیرعامل انجام داده‌ایم.
* پدافند غیرعامل چه ارتباطی می‌تواند با بحث فرهنگ داشته باشد؟
پدافند غیر عامل بستر سازی فرهنگی برای مقابله با دشمن و دفاع در مقابل هرگونه تجاوز و آماده سازی روانی جامعه برای ناکام سازی دشمن در تهاجم به کشور است.
پدافند غیرعامل در واقع تعمیم سیاست های دفاعی در حوزه های غیر نظامی با استفاده از راهکارهای غیر نظامی است، معادل فارسی کلمه پدافند غیر عامل را دفاع بدون سلاح می توان نامید و در تعریف آن می توان گفت: مجموعه اقداماتی که موجب کاهش آسیب پذیری و افزایش پایداری در برابر تهدیدات خارجی می شود.
تهدید یک عنصر پویا و جامع است به همین نسبت باید دفاع متناسب با آن طراحی شود، ما باید این تهدیدات را که با استفاده از تکنولوژی پیشرفته و در عرصه های مختلف نظیر اجتماعی،ارتباطی،اقتصادی، اجتماعی، پزشکی، بیولوژی و غیره است بشناسیم تا بتوانیم در برابر آن دفاع مؤثر داشته باشیم و یا آسیب پذیری را به حداقل برسانیم.
پدافند غیر عامل فرآیندى است که نتیجه آن ایجاد مقاومت ملى و افزایش اقتدار ملى است. نباید فکر کنیم پدافند غیرعامل کارى است که مردم باید انجام دهند گفت: مردم تنها از مزایاى پدافند غیرعامل استفاده مى کنند و کسانى که باید پدافند غیرعامل را در محیط جارى کنند مسئولین و حاکمیت هستند.
* نقش مردم در پدافند غیرعامل چه مواردی می‌تواند باشد؟
نقش مردم در پدافند غیرعامل به معناى این که خود آنها وارد مرحله عملیاتى و اجرایى شوند نیست و آگاه سازى براى مردم در این حد صورت مى گیرد که بدانند کشور قادر است آنها را در مقابل تهاجم دشمن حفظ کند و بعد آنها را هدایت نماید تا از ظرفیت هاى ایجاد شده استفاده کنند و مثلا به ایشان آموزش داده شود که اماکن امن در هر شهر یا منطقه برای مصون ماندن از تعرض دشمن کجاست این فعالیت برای ایجاد آمادگی روحی -روانی وامنیت ذهنی است که آشوب ایجاد نشود و امنیت اجتماعی نیز به مخاطره نیفتد.
بر اساس قانون بودجه سال یی یک درصد از اعتبارات و تملک دارایى و سرمایه‌اى هر یک از دستگاه هاى اجرایى کشور به منظور اجراى طرح هاى "پدافند غیر عامل" همان دستگاه اختصاص مى یابد.
در اجراى ماده یی قانون برنامه پنج ساله توسعه کشور و در راستاى تقویت بنیه دفاعى و افزایش ضریب ایمنى تأسیسات زیربنایى کشور،دستگاه‌های اجرایی همکارى همه جانبه اى داشته باشند.
* چه ضرورتی که به فرهنگ سازی در این زمینه پرداخته شود؟
هر اقدام غیر مسلحانه اى که موجب کاهش آسیب پذیرى در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن گردد پدافند غیر عامل مى گویند. جمهورى اسلامى ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایى ممتاز، دارا بودن منابع پرارزش نفت و گاز، نظام اسلامى استکبار ستیز و ورود به عرصه هاى دانش و فنآورى در سند چشم انداز بیست ساله به عنوان یکى از ارکان اصلى ایجاد امنیت مورد توجه بوده است.
پدافند غیر عامل افند غیر عامل، صلح آمیزترین روش دفاع است،که برای توسعه آن می توان بر نقش رسانه ها و فرهنگ سازى در این زمینه تأکید کرد.
برخورد و مواجهه با پدافند غیر عامل بدلیل عدم شناخت،حتی برای برخی کارشناسان به اشکال گوناگون اتفاق افتاده است.
* علت عقب بودن برنامه‌های مرتبط در این زمینه چیست؟
ضعف فعالیت ما این است که در این جامعه بزرگ هنوز برداشت یکسان و مناسبى از تاثیرگذارى پدافند غیرعامل در افزایش توان ملى شکل نیافته و در برخی از بخش‌ها جنبه کاملا تاییدی دارد و با این موضوع همدلى مى شود اما در بعضى بخش‌ها نیز ترس از اقدامات دشمن یا از توانایى دشمن به حدى است که تصور مى شود اگر دشمن یک کشور بزرگ است و دارای توانمندی‌های بالا هیچ کارى نمى شود کرد و به همین دلیل نیز اقدامات در راه بستر سازی برای این زمینه در نقاط مختلف کشور یکسان نیست و در برخى نقاط فعالیت آماده سازی در خصوص موضوع بالا و پیشتر است و در برخى نقاط این امر با دشواری‌هایی مواجه است.
* چه اقداماتی در این زمینه باید انجام شود؟
برای توسعه این موضوع و زمینه سازی در 2 سطح می توان اقدام نمود:
1)سطح درون سازمانی: از طریق آموزش‌های پرسنلی وهمچنین اطلاع رسانی از طریق روابط عمومی ها ورسته های مختلف مدیریتی وپرسنلی
2) در سطح برون سازمانی: از طریق رسانه ها واطلاع رسانی عمومی به مردم وهمچنین از طریق شبکه ارتباطات میان فردی با استفاده از آموزش‌های مقطعی در اماکن عمومی مثل مساجد،مدارس و....
از سوی دیگر با تشکیل سازمانهای رسمی برای سیاستگذاری وبرنامه ریزی می توان این امر را توسعه بخشید.
سازمانهای رسمی متولی مقابله با بحران نیز می توانند زمینه های لازم برای توسه و گسترش این مقوله را فراهم سازند.
قطعا پشتیبانی قانونی از این امر خصوصا با تصویب مقرارات شیوه های فعالیت دستگاه‌ها در این خصوص می تواند نقش موثری در توسعه این مقوله داشته باشد.
منبع: / خبرگزاری / فارس ۱۳۸۶/۱۲/۱۱
