پايگاه اطلاع رساني معاونت فرهنگي تربيتي مركز آموزش هاي غيرحضوري

مظهر زیبایی

آب، نعمت بی نظیر خداوند، جلوه زیبایی و طراوت و مظهر پاکی و زلالی و در واقع، دلیل اصلی ادامه هستی است. در نبود آب، از خروش رودخانه ها، آواز دل نشین پرندگان، بازی ماهی ها، ترنّم شکوفه های درختان، تبسّم و لبخند گل های زیبا و رنگارنگ دنیای طبیعت خبری نخواهد بود. اگر آب نباشد، حس تماشا و لذت مفهومی ندارد. آری، آب جوهر خلقت، ریشه تمام زیبایی ها و اساس زندگی در جهان هستی است. پس بیایید هفته صرفه جویی در مصرف آب را قدر بدانیم و با هم یاری یکدیگر، در استفاده بهینه از این ماده پرارزش کوشش کرده، از مصرف بی رویّه آن بپرهیزیم.

آب شیرین

صرفه جویی در مصرف آب و اسراف نکردن آن، بهترین راه برای سپاس از خالق یکتاست. خداوند در قرآن کریم، انسان ها را متوجه این نکته مهم کرده و می فرماید: «اگر بخواهیم این آب گوارا و شیرین را به صورت تلخ و شور قرار می دهیم؛ پس چرا شکر این نعمت را به جا نمی آورید». آری، اگر خدا می خواست، به املاح آب دریا نیز اجازه می داد که همراه ذرّات آب تبخیر شوند و به آسمان بروند و ابرهایی شور و تلخ تشکیل دهند و در نتیجه، قطره های باران، همانند آب دریا، شور و تلخ فرو ریزد. ولی خداوند متعال، نه تنها به املاح در آب، بلکه به میکروب های مضر نیز اجاز نداد همراه بخار آب به آسمان روند و دانه های باران را آلوده سازند. به همین دلیل، هرگاه هوا آلوده نباشد، قطرات باران، خالص ترین، پاک ترین و گواراترین آب هاست.

سزای اسراف کاران

اسراف، عملی غیراخلاقی و مورد نکوهش آیین های الهی است. متأسفانه عدّه ای، بی مبالات و بی پروا، الگوی مصرف را رعایت نکرده و این ماده حیاتی را بی جهت تلف می کنند. آنان نه تنها در برابر آیندگان مسؤول هستند، بلکه در روز قیامت نیز در پیشگاه خداوند گناهکار محسوب می شوند و در ردیف شیاطین قرار می گیرند. قرآن در نکوهش اسراف کاران می فرماید: «اسراف کاران، برادران شیاطین اند؛ و شیطان در برابر پروردگارش بسیار ناسپاس بود». نیز در آیه 31 سوره اعراف می فرماید: «خداوند اسراف کاران را دوست ندارد» و در آیه ای دیگر، جایگاه اسراف کاران را دوزخ معرفی می کند.

مزّه زندگی

آب، مظهر زلالی و طراوت است و انسان، با نگاه به آب دریاها و رودخانه های جاری در طبیعت و جریان آن در کل نظام هستی، به وجود خالقی یکتا و بی مانند پی برده، احساس آرامش می کند. ادامه حیات درختان و گیاهان و سایر موجودات عالم، تنها با وجود آب امکان پذیر است. امام صادق علیه السلام در تعبیری زیبا و شیوا، به این موضوع اشاره کرده، می فرماید: «مزه آب، مزه حیات و زندگی است». امام در این فرمایش گهربار، رابطه آب و زندگی را بیان می کند. این تعبیر پرمعنا، زمانی برای انسان ملموس است که در تابستان گرم، پس از یک تشنگی طولانی، به آب گوارایی دست یابد و پس از نوشیدن جرعه ای از آن، نفسی تازه کرده و احساس می کند دوباره روح به جسم بی جانش بازگشته است.

سیره عملی پیشوایان

قرآن کریم سیره عملی رسول اکرم صلی الله علیه و آله را الگوی نیکویی برای مسلمانان معرفی کرده و می فرماید: «رسول خدا برای شما اسوه خوب و نیکویی است».

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با یک مدّ (کم تر از یک لیتر) آب وضو گرفته و با یک صاع (نزدیک به 3 لیتر) غسل می کرد. ایشان مردم را نیز به استفاده از این مقدار آب سفارش کرده، می فرمود: «اقوامی پس از من می آیند که این مقدار را اندک می شمارند. آنان برخلاف سنت و روش من هستند. هر کس بر سنت من پایدار بماند، در بهشت همراه من است». پس چه نیکوست که در استفاده از آب برای مسائل عبادی نیز، آن حضرت را سرمشق خود قراردهیم.

صرفه جویی حضرت امام خمینی رحمه الله

آب از با ارزش ترین و حیاتی ترین آفریده های خداوند است که بی آن، شور و نشاط و تحرک موجودات امکان ندارد. پس باید قدر این نعمت را بدانیم و آن را بیهوده مصرف نکنیم. حضرت امام خمینی رحمه الله در فاصله به جاآوردن اعمال وضو، شیر آب را می بستند و در مواقع لازم دوباره باز می کردند. ایشان هم چنین پس از آشامیدن آب، هیچ گاه باقی مانده آن را دور نمی ریختند.

مقدمه حضور

بی شک، آب مهم ترین عامل در طهارت روحی و جسمی انسان هاست، به طوری که بدون وضو و غسل، طهارت روحی حاصل نشده و انسان نمی تواند پای در پیشگاه باری تعالی بنهد. هم چنین بیش تر ناپاکی های جسمی به وسیله آب از بین می رود و بی آن مقدّمه، حضور در برابر خدا و انجام تکالیف و عبادات و رسیدن به تکامل میسّر نیست. از سویی نیز در اثر نبود آب در طبیعت، آلودگی محیطی به آسانی پدید می آید و در پی آن، بیماری ها در شهرها و روستاها شیوع پیدا می کند و در نهایت، باز هم انسان از رشد و تکامل محروم خواهد شد. از این رو، شایسته است انسان آب را به اندازه نیاز به خدمت فراخواند.

رحمت پروردگار

آب در منظر اهل معرفت، درس های بسیاری در خود نهفته دارد. امام صادق علیه السلام در روایتی زیبا، آن را به رحمت پروردگار تشبیه فرموده، می گوید: «هنگامی که اراده طهارت یا وضو کردی، متوجه آب شو، آن سان که متوجه رحمت حق شوی؛ زیرا حق تعالی، آب را کلید نزدیکی به خود و مناجات خویش قرار داد. همان گونه که رحمت خدا گناهان بندگان را پاک می کند، آب نیز نجاسات ظاهری را پاکیزه می سازد. خداوند به وسیله آب، هر چیزی از نعمت های دنیا را زنده کرد. پس همان طور نیز به سبب رحمت و فضلش، قلب ها و دل های اطاعت کننده را حیات بخشید. در صفا و رقیق بودن، پاکی و برکت آب بیندیش، و از آن در تطهیر و پاک کردن اعضایی که خداوند به طهارت آن ها امر فرموده، استفاده کن. آداب بهره مندی از آب را در واجبات و مستحبات به جا آور؛ زیرا در هر یک از آن آداب، فواید بسیاری است».

به یاد داشته باشیم که...

برای آن که آب سالم و بهداشتی به منزل ما برسد، باید هزینه های هنگفتی صرف احداث سد، منابع ذخیره آب، تصفیه خانه، خطوط انتقال، شبکه های توزیع شهری و... گردد.

مصرف بی رویّه آب، مشکل «فاضلاب» و آب های آلوده را ایجاد می کند و هر لیتر آب آلوده، می تواند چهل لیتر آب سالم را آلوده کند.

صرفه جویی آب از نگاه فقهی

زیاده روی در هر چیزی، ناپسند است؛ هر چند در امور عبادی باشد. امام رضا علیه السلام اسراف را در شمار گناهان کبیره بیان می کنند. پیغمبراکرم و امیرمؤمنان هنگام وضو گرفتن، برای هریک از اعضای وضو، فقط یک بار آب می ریختند. و امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند: شستن بار سوم در وضو بدعت است و از نگاه فقهی، کاری حرام شمرده شده است و شاید این حرمت، به دلیل زیاده روی در مصرف آب باشد.

آب در پای گُل

امیرمؤمنان علیه السلام در کتاب شریف نهج البلاغه، شگفتی آب را یکی از نشانه های خداشناسی معرفی می کنند. آن حضرت چاه های فراوانی در مدینه و اطراف آن و سرزمین یَنبُع سر راه کوفه و مکه حفر کردند و بیش تر آن ها را وقف فقیران یا مسافران راه خدا نمودند. ایشان هم چنین در بسیاری از مواقع، به صرفه جویی در مصرف آب سفارش می کردند. روزی حسن بَصْری همراه امیرمؤمنان در کنار رود فرات قدم می زد، که تشنه شد و ظرفی را از آب پر کرد و مقداری از آن را خورد و بقیه را روی زمین ریخت. در این هنگام حضرت به او فرمود: «اسراف کردی؛ باید آب را روی آب یا در پای درختی یا گلی می ریختی».

نیاز به آب از منظر امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام در سلسله درس های توحیدی خود برای یکی از شاگردانش به نام مُفَضَّل، با اشاره به نقش نعمت آب در زندگی بشر می فرمایند: «ای مُفَضَّل! بدان که نان و آب، اصل معاش و زندگی انسان به شمار می روند. به حکمت ها و تدابیر نهفته در آن ها بنگر. نیاز آدمی به آب، شدیدتر از نیازش به نان است؛ زیرا شکیبایی او بر گرسنگی، بیش از صبر او در تشنگی است. آدمی برای نوشیدن، شستن خود و لباسش و سیراب کردن حیوانات و آبیاری مزرعه، به آب نیازمند است و برای برطرف کردن این نیازهای فراوان، آب به راحتی در دسترس قرارگرفته تا انسان برای به دست آوردن آن، در دشواری و رنج فراوان نیفتد».

صرفه جویی در قرآن منظوم