پايگاه اطلاع رساني معاونت فرهنگي تربيتي مركز آموزش هاي غيرحضوري

امروز دلِ زمین شاد است و آسمان به راحتی نفس می کشد. پرنده ها سرود بهاری سرداده اند و خورشید با دل گرمی بر زمین می تابد. همه مردم با زمین مهربان شده اند و به یاری طبیعت آمده اند. امروز جشن پیوند مردم با طبیعت است. دست ها نهال دوستی می کارند و دل های بهاری، خزان را فراری می دهند. امروز روز درختکاری است. بیایید با زمین آشتی کنیم و هر یک درختی به نشانه مهر و دوستی در آن بنشانیم.

درختکاری نوعی عبادت

یکی از زیباترین و پرثمرترین نعمت های پروردگار متعال، درخت است که بخش قابل توجهی از نیازهای انسان و سایر موجودات زنده را برآورده می سازد، تا حدی که انسان برای آن نوعی ارزش معنوی قائل است. درختکاری علاوه بر داشتن پشتوانه ای از علایق ملی و سنت تاریخی در ایران، با اعتقادات مذهبی مردم نیز پیوند دارد. کاشتن درخت امری است که اجر اخروی در پی دارد و از حرمت و قداست ویژه ای برخوردار است، تا حدی که کاشت درخت، نوعی عبادت فرض شده و حتی در این باره روایات معتبری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است.

دفتر معرفت

قرآن کریم در سوره انعام، آنجا که دلایل توحید را بر می شمارد، درخت و گیاهان را نشانه ای برای اهل ایمان ذکر می کند و می فرماید: «... و به وسیله آن [آب] گیاهان گوناگون رویاندیم و از آن ساقه ها و شاخه های سبز خارج ساختیم و از آن ها دانه های متراکم و شکوفه نخل خوشه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم و باغ ها از انواع انگور و زیتون و انار، ... به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن نشانه هایی برای افراد با ایمان است.»

در قرآن، آیات دیگری نیز به چشم می خورد که با اشاره به درختان و چگونگی رویش آنها، برای معرفت و پرستش پروردگار یکتا، نشانه هایی را ذکر کرده است.

برگ درختان سبز در نظر هوشیار

هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

توزیع نهال در روز درختکاری

از پانزدهم تا بیست و دوم اسفند ماه، هفته «منابع طبیعی تجدید شونده» در کشورمان نام گذاری شده است که نخستین روز این هفته، «روز درختکاری» است و مراسم ویژه ای به همین مناسبت برپا می شود. در این هفته، نهال انواع درختان، متناسب با شرایط جوی ایران بین مردم توزیع می گردد و شیوه های کاشت درخت به علاقه مندان آموزش داده می شود. امیدواریم که با ترویج این سنت حسنه، شاهد محیطی با طراوت در سرتاسر میهن عزیزمان باشیم.

حفظ درختان

درخت یکی از نعمت های الهی است و انسان وظیفه دارد در حفظ و توسعه آن بکوشد. هر درختی که در گوشه ای روییده و شاخ و برگ گسترده است، متعلق به همه مردم است و بخشی از ثروت ملی محسوب می شود. بنابراین، حراست از درختان و جلوگیری از نابودی آنها جزء وظایف شرعی و ملّی ماست و کوتاهی در این زمینه، ضایع کردن نعمت است و گناه محسوب می شود؛ زیرا درختان به عنوان یکی از مهم ترین منابع تجدید شونده طبیعی، نقش بسیار مهمّی در زندگی ما دارند. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «انسان به کاشتن درخت، آب دادن و مواظبت کردن از آن مکلّف شده است».

امیرالمؤمنین علیه السلام و درختکاری

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام با دست مبارک خویش و تلاش بسیار به ایجاد نخلستان می پرداخت. ایشان زندگی خود را با کشاورزی تأمین می کرد و بخش عمده ای از درآمد نخلستان ها را در قالب وقف در اختیار فقرا قرار می داد و یا در کارهای خیر دیگر استفاده می کرد. او از این راه توانست هزار بنده را آزاد کند. امام باقر علیه السلام می فرماید: «مردی حضرت علی علیه السلام را دید که روی کیسه ای پُر از هسته خرما نشسته است. عرض کرد: یااباالحسن، این چیست؟ فرمود: صد هزار درخت خرما، ان شاءالله». امام باقر علیه السلام می فرماید: «علی علیه السلام همه هسته ها را کاشت و حتی یک هسته را نیز باقی نگذاشت».

درختان و یاد معاد

دیدن بیابان مرده ای که خداوند متعال لباس سبز بر آن می پوشاند و هم چنین مشاهده نشوونما و زندگی درختان، برهانی برای اهل تفکر و صاحبان بصیرت است که به چگونگی معاد و زنده شدن پس از مرگ پی ببرند:

این بهار نو ز بعد برگ ریز

هست برهان بر وجود رستخیز

یکی از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله از آن حضرت پرسید: «چگونه خداوند مُردگان را زنده می کند و نمونه آن در جهان حقیقت چیست»؟ حضرت فرمود: «آیا از سرزمینی عبور نکرده ای که خشک و مُرده باشد و سپس [بار دیگر] از آن جا عبور کنی، در حالی که از خرّمی به جنبش در آمده است»؟ عرض کرد: «بلی». حضرت فرمود: «این گونه خداوند مردگان را زنده می کند».

نعمت بی کران الهی

درختان علاوه بر تلطیف هوا و پالایش آن، موجب حفظ محیط زیست، ایجاد فضایی سرسبز و زیبا برای گردش و تأمین آب های زیر زمینی می شوند. درختان هم چنین در ازدیاد آب رودخانه ها و چشمه سارها، حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن و حاصل خیزی زمین های کشاورزی نقش به سزایی دارند. کاشت درختان در اطراف مزارع، دست رنج کشاورزان را از گزند باد در امان می دارد. هم چنین با کاشت درخت، می توان از پیشروی بیابان ها و کویرها جلوگیری می کند. علاوه بر اینها، میوه بسیاری از درختان، خوردنی است و برگ برخی از آنها مصرف دارویی دارد. چوب درختان نیز در تأمین نیازهای اساسی صنایع چوب و فراورده های فرعی آن استفاده می شود. این همه، تنها برخی از فواید و استفاده های درخت ـ این نعمت بی کران الهی ـ است. پس باید درختان را قدر دانست و در حفظ و گسترش آنها کوشید.

ضرورت حفظ جنگل ها

صنعتی شدن شهرها از یک سو و تخریب جنگل ها از سویی دیگر، آلودگی هوا را به شدت افزایش داده است. کارشناسان، مقدار فضای سبزی که اکسیژن مورد نیاز هر فرد را در طول یک سال تأمین می کند،150 متر مربع تخمین زده اند؛ در حالی که این مقیاس برای هر ایرانی، بسیار کمتر از این میانگین است. بدین ترتیب و با توجه به محدودیت اراضی جنگلی و فضای سبز کشور، حراست شدید از جنگل های موجود، اجرای طرح های گسترده جنگل کاری و نیز احیای جنگل های مخروبه کشورمان، اهمیت بسیاری در حفظ سلامت مردم دارد.

خطر انقراض درختان

تخریب جنگل های کشور، در سال های اخیر، روند رو به رشدی داشته است؛ به گونه ای که مساحت جنگل های ایران نسبت به سال های گذشته، کاهش چشم گیری یافته است. کارشناسان تخمین زده اند که برای جبران این کاهش، سالانه باید میلیون ها نهال جنگلی در ایران کاشته شود. با ترویج درختکاری و حراست از جنگل ها و استفاده علمی از درختان و تکثیر گونه های آنها، نه تنها میزان منابع چوب جنگلی کاهش نمی یابد، بلکه بر شمار درختان نیز افزوده می شود. بنابراین، استفاده بی رویه و غیرعلمی از چوب درختان، هم موجب تخریب و از بین رفتن جنگل ها می شود و هم اقتصاد کشور را با رکود مواجه می سازد.

شمار درختان را افزایش دهیم

با توجه به این که هر روز از دامنه جنگل های کشور کاسته می شود، برای پایان بخشیدن به روند تخریب جنگل ها و از بین رفتن درختان، روی آوردن به اجرای سیاست های کلان، در بخش منابع طبیعی، ضروری به نظر می رسد. ترویج فرهنگ و سنت حسنه درختکاری و جلوگیری از انهدام جنگل ها، نیازمند همت و تلاش مشترک دولت و مردم است. رهبر معظم انقلاب اسلامی، ضمن تأکید فراوان بر اهمیت کاشت درخت در هر مکانی که امکان آن وجود دارد، تصریح کرده اند: «اگر هر فرد ایرانی فقط یک نهال بکارد، میلیون ها درخت بر آنچه موجود است، افزوده خواهد شد».

مهمترین دلایل تخریب جنگل ها

برخی از مهم ترین دلایل تخریب جنگل ها عبارتند از:

تبدیل بی رویه جنگل ها به زمین های زراعی و نیز ایجاد فضای باز در جنگل ها برای کاشت علوفه؛ برداشت بیش از حد از چوب های جنگلی برای تهیه مصارف صنعتی و غیر صنعتی؛

گسترش مناطق مسکونی در نواحی جنگلی که ناشی از رشد روز افزون جمعیت است؛

نکاشتن نهال کافی متناسب با قطع درختان کهن؛

نبود کارخانه های چوب استاندارد به تعداد کافی، برای استفاده بهینه از چوب جنگلی و به حداقل رساندن میزان ضایعات آنها.

درختان را قطع نکنیم

یکی از عواملی که در از بین رفتن درختان و تخریب جنگل ها مؤثر است، قطع درختان جنگلی به منظور امرار معاش از طریق فروش آنها می باشد. این کار در فرهنگ اسلامی، بسیار نکوهش شده و قطع درختان، مخصوصا درختان میوه دار، بسیار نهی شده است. در کلامی از حضرت امام صادق علیه السلام آمده است: «درختان میوه را قطع نکنید که خداوند بر سر شما عذاب فرو می ریزد». و در جای دیگری حضرت می فرمایند: «قطع درخت خرما مکروه است».

درختکاری در کلام رسول اکرم صلی الله علیه و آله

پیامبر گرامی اسلام در اهمیت درختکاری می فرمایند:

 اگر قیامت فرا رسد و در دست یکی از شما نهالی باشد، چنانچه بتواند برنخیزد تا آن نهال را بکارد، این کار را انجام دهد.

هیچ مردی نیست که درختی بنشاند، مگر این که خداوند به اندازه میوه ای که آن درخت می دهد، برایش اجر می نویسد.

 هر که درختی بنشاند و در راه نگه داری و رسیدگی به آن صبر کند تا میوه دهد، در قبال هر میوه ای از آن، یک صدقه نزد خدا برایش منظور می شود.