پايگاه اطلاع رساني معاونت فرهنگي تربيتي مركز آموزش هاي غيرحضوري

  عيد نوروز در يك نگاه

در عيد نوروز كه آمدن فصل بهار را نويد مي‌دهد و جهان آفرينش حيات نويني به خود مي‌گيرد، انسان نيز مي‌تواند با پاك كردن دل، حيات جديد و فعاليت تازه‌اي را آغاز كند. نوروز جلوه‌اي از خوش‌سليقه‌گي و دور‌انديشي ايرانيان است كه چنين ايامي را براي جشن و شادي برگزيده‌اند و بسياري از عادات و رسوم آن همچون صله رحم، ديد و بازديد، كمك كردن به نيازمندان، رفع اختلافات و كينه‌ها، كاري پسنديده و مورد تاييد عقل و شرع مي‌باشد.
البته بايد رسوم پسنديدة نوروز را با محك عقل و شرع سنجيد، آداب مثبت آن را تقويت و از رسوم غير منطقي اجتناب كرد. از نكات مثبت اين ايام، پاك كردن ظاهر خانه، پوشيدن لباس نو، تبريك گفتن به يكديگر و مهم‌تر از همه،‌ پاك كردن دلها از اختلافات و كينه‌ها است. ديد و بازديد و صله رحم و كمك به نيازمندان از اموري است كه بسيار پسنديده است. امّا اموري مانند: چهارشنبه سوري،‌ مسابقه دادن در نمايش لباس و تزئينات منزل، تحقير كردن ديگران و خود برتربيني، كار ناصحيحي است كه نبايد فضاي سالم و شاد را در اين ايام تحت‌الشعاع قرار دهد. هر چه مراسم و ديد و بازديدها ساده‌تر و باصفاتر باشد، خداوند خشنودتر خواهد بود.
تخريب مراتع و جنگلها، شكستن و قطع كردن درختان و انجام گناه و معصيت در ايام نوروز و روز سيزده‌ فروردين از جلوه‌هاي زشت اين ايام مي‌باشد.
با توجه به آ‌نچه گذشت می توان به مسئله عيد نوروز از ديدگاه قرآن و روايات به شكل ديگري نگريست. عيد نوروز در بردارنده بسياري از نشانه‌هاي اعياد مذهبي و ديني است. از سوي ديگر، در آن نمايشي از كمال‌جويي و كمال‌خواهي انسان و هماهنگي و سازگاري با طبيعت را مي‌توان يافت و هم نشانه‌هايي از رستاخيز و تأكيد بر باورهاي اصولي و اساسي دين، چون معاد و دوباره زنده شدن انسان است. خداوند وقتي از طبيعت در قرآن ياد مي‌كند مي‌گويد: «چنانچه در رستاخيز شك و ترديد داريد، بنگريد كه چگونه ما زمين مرده را در بهار زنده مي‌كنيم و گياهان را مي‌رويانيم.»
حضرت آيت الله خامنه‌اي درباره عيد نوروز مي‌فرمايد: «عيد نوروز هم حقيقتي است. ما با عيد نوروز موافقيم، كسي خيال نكند عيد نوروز چيز بدي است، هر كس چنين تصوري كند واقعاً اشتباه كرده است، اسلام عيد نوروز را رد نكرده است.» ⁽¹⁾ «... نوروز براي آنها كه در درون خود، به فساد و انحطاط گرايش پيدا مي‌كنند، آنهايي كه خود را از خدا دور مي‌كنند، براي آنهايي كه خود را از هدفهاي بلند اين ملت و انقلاب جدا مي‌كنند، نوروز نيست، روز عيد نيست، روز جشن و شادي نيست، شوم است، اين آن حقيقت مسئله در باب نوروز است.» ⁽²⁾
در يك كلام عيد نوروز، عيدي سرشار از حركت و جوشش و كوشش و محبت و عشق و بازگشت و خودسازي و ديگرسازي جامعه و امت سازي است.

نوروز از ديدگاه فرهنگ اسلامي

1. روز توحيد و خداشناسي
در عيد نوروز استفاده از هواي آزاد و شكوفه‌هاي درختان و تماشاي مناظر و آثار قدرت و يگانگي خداوند در دل طبيعت، بسيار نيكو و پسنديده است. سعدي ايام نوروز را در حال و هواي بهار توصيف مي‌كند و در برداشتي توحيدي از آن مي‌گويد:
خيز و غنيمت شمار جنبش باد ربيع
ناله موزون مرغ بوي خوش لاله‌زار
برگ درختان سبز در نظر هوشيار
هر ورقش دفتري است معرفت كردگار
روز بهار است خيز تا به تماشا رويم
تكيه بر ايام نيست تا دگر آيد بهار

همچنين در ديباچة گلستان چنين توصيف مي‌كند:

«فرّاش باد صبا را گفته، تا فرش زمردين بگسترد،‌ و دايه ابر بهاري را فرموده، تا بَنات نَبات در مهد زمين بپرورد. درختان را به خلعت نوروزي، قبايِ سبز ورق در بر گرفته و اطفالِ شاخ را، به قدوم موسمِ ربيع، كلاهِ شكوفه بر سر نهاده. عُصاره ناي به قدرت او، شهد فايق شده و تخم خرمايي به تربيتش نخل باسق گشته.»
ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كاراند
تا تو ناني به كف آري و به غفلت نخوري
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار
شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبري

بنابراين،‌ اگر كسي با چشم دل به مناظر دل‌انگيز بهاري بنگرد، عطر توحيد از همه جا به مشامش مي‌رسد.

2. روز پاكي و شادي
نوروز، عيد بيداري، پاكي، خلوص، صفا و صميميت است. در نوروز همان‌گونه كه ظاهر خانه و لباس را پاك و تميز مي‌كنيم، بايد خانه دل را نيز از آلودگيهاي روحي و اخلاقي مانند كينه، عداوت، زشتي و گناه پاك كنيم.

دل جايگاه عشق تو باشد نه غير تو
اين خانه خدا است به شيطان نمي‌دهم
و اين زينت ظاهري و معنوي بايد همچنان در تمام ايام تكرار شود. همچنان‌كه امام عارفان، حضرت علي علیه السلام در سخني درباره نوروز مي‌فرمايد: «نَيْرُوزُنَا كُلُّ يَوْمٍ؛ ⁽³⁾ هر روز براي ما،‌ نوروز است.»
امام علیه السلام‌ در يك سخن كلي، معيار شادي به‌ويژه در اعياد را پاكي، صفا و دوري از گناه بيان فرموده است: «كُلُّ يَوْمٍ لَا يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ عِيدٌ؛ ⁽⁴⁾ هر روزي كه در آن روز، معصيت خدا نشود و گناهي انجام نگيرد، آن روز عيد است.»
و اين فرمايش امير مؤمنان علیه السلام اشاره به اين موضوع دارد كه روز ترك گناه، روز پيروزي و پاكي و بازگشت به فطرت نخستين است كه همان معناي عيد است. و در كلام ديگري در روز عيد فرمود: «إِنَّمَا هَذَا عِيدُ مَنْ غُفِرَ لَهُ؛ ⁽⁵⁾ اين عيد كسي است كه آمرزيده شده است.»

3. روز شكرگذاري
عيد نوروز مي‌تواند روز شكرگذاري نيز محسوب شود؛ چرا؟ به دليل اينكه يك سال تمام با استفاده از مواهب بي‌كران حضرت حق، توفيق بندگي يافته و موفقيتهايي را كسب كرده‌ايم و اكنون كه عيد نوروز رسيده است به شكرانه آن، جشن گرفته و در مراكز عبادي و اماكن مقدس دست به دعا برداشته و از عمق جان زمزمه مي‌كنيم كه: «يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْاَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا اِلَي اَحْسَنِ الْحَالِ؛ ⁽⁶⁾ اي برگرداننده دلها و ديده ها! اي مدبر شب و روز! اي گرداننده حول و احوال! حال ما را به نيكوترين حال تبديل بگردان.»
و به اين ترتيب تحولي نوين و بهتر را در سالي كه در پيش داريم از خداوند منان تمنا مي‌كنيم.

4. روز طاعت و رحمت
عيد نوروز را مي‌توان روز رحمت حق بر عالميان دانست؛ زيرا خداوند با لطف بي‌كران خود، بهار طبيعت را آغاز مي‌كند و رحمت بي‌منتهايش را دوباره بر نقاط جهان مي‌گستراند و چه شايسته است كه بندگان او نيز بر طاعت و عبوديت‌شان بيفزايند.
رشيد الدين ميبدي در كشف الاسرار ـ در تفسير ادبي و عرفاني خود ـ مي‌گويد: «سمي العيد عيدا لان الله تعالي، يعود بالرحمة الي العبد،‌ والعبد يعود بالطاعة الي الرب. يقول الله عز وجل:‌ «وَاِنْ عُدْتُمْ عُدْنَا؛ عيد كه از كلمه بازگشت مي‌باشد، براي آن است كه خداوند رحمت خود را متوجه بنده‌اش مي نمايد و انسان نيز با فرمانبري خود به پروردگارش رو مي‌كند. خداوند مي‌فرمايد: «اگر شما بازگشتيد،‌ ما هم بازمي‌گرديم».» ⁽⁷⁾

5. روز آغاز نعمت آفرينش
سيد بن طاووس، از انديشمندان نامور اسلامي،‌ در مورد روز نوروز مي‌نويسد:
«نوروز، چون روز آغاز آفرینش است، مناسب است روز عید و شادی باشد و از اینرو وارد است که بهترین عطر به کار رود، و پاک ترین جامه پوشيده شود، و شكرگزاري گردد. با غسل آماده دعا شوند، و آن را با روزه و نماز مقرّر به كمال رسانند،‌ كه آغاز نعمت كبري است و آن برآمدن از نيستي به هستي است و سپس گرايش بشر به ثواب جاويد خدا؛ همچنان‌كه فرمان داريم به بزرگداشت روز مبعث و غدير كه آغاز منصب نبوّت و امامت‌اند.» ⁽⁸⁾

6. روز وحدت و تجديد حيات اجتماعي
در اين روز، به دليل ديد و بازديدهايي كه انجام مي‌شود،‌ مردم خود را به يكديگر نزديك احساس مي‌كنند و دلها، انس بیشتري مي‌يابد؛ به اين جهت مي‌توان نوروز را روز اتحاد و همبستگي اجتماعي قلمداد كرد.
در قرآن كريم، وقتي ياران حضرت عيسي علیه السلام سفره‌اي آسماني را به عنوان آيه و نشانه الهي آرزو كردند،‌ حضرت عيسي علیه السلام از خداوند درخواست كرد منّتي بر آنها نهاده و روزي آسماني به آنان عنايت كند تا آن روز را عيد امت قرار دهند و همواره سالروز آن را پاس دارند. خداوند متعال در اين مورد مي‌فرمايد: «قالَ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقينَ»؛ ⁽⁹⁾ «عيسي بن مريم عرض كرد: خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائده‌اي بر ما بفرست تا براي اول و آخر ما، عيدي باشد،‌ و نشانه‌اي از تو، و به ما روزي ده كه تو بهترين روزي دهندگاني.»
علامه طباطبايي رحمه الله در تفسير واژه عيد، در ذيل اين آيه مي‌فرمايد: «خصوصيت عيد اين است كه زمينه وحدت كلمه و تجديد حيات اجتماعي و نشاط و سر زندگي مي‌آفريند و هر بار كه فرا مي‌رسد، عظمت دين را تجديد مي‌كند.» ⁽¹⁰⁾

7. عيد ولايت
از ديدگاه فرهنگ اسلامي، روز نوروز، عيد ولايت است. و امام صادق علیه السلام در مورد نوروز، ويژگيهايي را بيان كرده و در فرازي از آن مي‌فرمايد: «أَنَّ يَوْمَ النَّيْرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي أَخَذَ فِيهِ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام الْعَهْدَ بِغَدِيرِ خُمٍّ فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَايَةِ فَطُوبَى لِمَنْ ثَبَتَ عَلَيْهَا وَ الْوَيْلُ لِمَنْ نَكَثَهَا وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي وَجَّهَ فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلِيّاً إِلَى وَادِي الْجِنِّ وَ أَخَذَ عَلَيْهِمُ الْعُهُودَ وَ الْمَوَاثِيقَ وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي ظَفِرَ فِيهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذِي الثَّدْيَة؛ ⁽¹¹⁾ نوروز همان روزي است كه پيغمبر صلی الله علیه و آله براي أمير المؤمنين علیه السلام در غدير خم بيعت گرفت و اقرار به ولايت او كردند، و خوشا بر آنكه بدان ثابت بماند، و واي بر آنكه پيمانش را بشكند. و روزي است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله علي علیه السلام را به وادي جن فرستاد تا از آنها پيمان ستاند، و روزي است كه به اهل نهروان پيروز شد و ذو الثديه را كشت.»
براساس فرمايش امام علیه السلام عيد نوروز، روز ولايت، روز بيعت اجنه، روز پيروزي بر دشمن، و مقارن با مناسبتهاي مقدسي است كه بزرگداشت آن با معنويت عجين و همراه شده است.

8. روز ظهور عدالت و نشاط اهل ايمان
براساس برخي روايات عيد نوروز روز قيام حضرت مهدي علیه السلام و روز ظهور دولت حقه و عدالت‌گستر مهدوي علیه السلام و در واقع بهار عارفان و شيفتگان اهل ايمان خواهد بود. امام صادق علیه السلام روز نوروز را، روز ظهور دولت حقه مهدوي مي‌داند و آن روز را روز انتظار و فرج مي‌نامد و مي‌فرمايد: «يَوْمُ النَّيْرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي يَظْهَرُ فِيهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ يُظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَى بِالدَّجَّالِ فَيَصْلِبُهُ عَلَى كُنَاسَةِ الْكُوفَةِ وَ مَا مِنْ يَوْمِ نَيْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِيهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَيَّامِنَا حَفِظَتْهُ الْفُرْسُ وَ ضَيَّعْتُمُوهُ؛ ⁽¹²⁾ نوروز روزي است كه قائم ما خاندان، و کارگزاران [خداوند در زمین] ظهور كند، و خدايش او را به دجّال پيروز گرداند و او (دجال)‌را بر كناسه كوفه به دار زند. هيچ نوروزي نيايد، جز آنكه ما در آن توقع فرج داريم، زيرا آن از روزهاي ما است كه ايرانيان حرمتش را نگهداشتند و شما آن را ضایع كرديد.»
گل هميشه بهارم خدا كند تو بيايي
اسير طعنه خارم خدا كند تو بيايي ⁽¹³⁾

همچنان‌كه روز ولادت مهدي موعود علیه السلام حقيقتاً روز عيد همه انسانهاي پاك و آزاده عالم است، فقط كساني در اين روز ممكن است، احساس شادي و خرسندي نكنند كه اهل ظلم و طغيان و ستمگري در عالم باشند؛ وگرنه كدام انسان آزاده‌اي است كه از گسترش عدالت، از برافراشته شدن پرچم دادگري و دفع ظالم در سرتاسر جهان خرسند نشود و آن‌ را آرزو نكند و عيد نگيرد و دعاي افتتاح را زمزمه نكند كه: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة؛ ⁽¹⁴⁾ خدايا! ما از تو اميد و اشتياق داريم كه دولت با كرامت [آن امام علیه السلام] را به ظهور آوري و اسلام و اهلش را به آن عزت بخشي و نفاق و اهل نفاق را ذليل و خوار گرداني، و ما را در آن دولت حقه،‌ اهل دعوت به طاعت و از پيشوايان راه هدايت قرار دهي و به واسطه آن بزرگوار، به ما كرامت دنيا و آخرت عطا فرمايي!»
منتظرانِ بهار، بوي شكفتن رسيد
مژده به گلها دهيد يار به گلشن رسيد

9. نوروز يادآور روز رستاخيز
از منظر آيات وحياني قرآن، فصل بهار كه روز احياء دوباره طبيعت است و موجودات هستي، جان تازه‌اي مي‌گيرند، خيلي شباهت به روز قيامت و زنده شدن انسانها دارد. خداوند در اين‌باره مي‌فرمايد: «يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ »؛ ⁽¹⁵⁾ «او چنان خداي قدرتمندي است كه زنده را از مرده بيرون آورد و مرده را از زنده. و زمين را پس از مُردنش زنده مي‌سازد و شما نيز اين چنين از گورها بيرون آورده مي‌شويد.» و در سوره زخرف هم، باز به اين حقيقت و برهان آشكار روز معاد اشاره كرده و مي‌فرمايد: «وَ الَّذي نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ تُخْرَجُونَ »؛ ⁽¹⁶⁾ «آن كسي كه از آسمان آبي فرستاد به مقدار معيّن، پس به وسيله آن، سرزمين مرده را حيات بخشيديم؛ همين‌گونه [در قيامت از قبرها] شما را خارج مي‌سازند!»
واقعا اگر انسان به نداي فطرت گوش فرا دهد، در ايام نوروز و فصل بهار،‌ از هر سو مي‌شنود كه به واسطه ريزش باران، پروردگار به زمين و به هسته‌هايي كه درون زمين پنهان‌اند حيات تازه مي ‌بخشد و هر يك زندگي مجدد خود را آغاز مي‌نمايند. حال خداوند قادر نيست در قيامت بدنهاي هر يك از افراد بشر را كه در اعماق زمين يا در اقطار جهان پراكنده‌اند، مجددا زنده كند؟ و بار ديگر زندگي خود را از سر گيرند؟
خلاصه مطلب اينكه بنابر نقل نجاشي، شخصيت‌نگار برجسته و ممتاز عالم تشيع، علماي بزرگ اسلامی در مورد احكام و روايات نوروز، كتابهاي مستقلي تأليف كرده‌اند؛ از جمله آنها نصر بن عامر بن وهب است كه كتاب «ما روي في يوم النوروز» را در اين موضوع نگاشته است. ⁽¹⁷⁾
با توجه به اين مناسبتها و پيامهاي شايسته‌اي كه از عيد نوروز مي‌توان برداشت كرد و همسو بودن همه آنها با روح فرهنگ اسلامي، درمي‌يابيم كه اين عيد با شئون اسلامي مخالفتي نداشته و مانند برخي از سنتهاي ملي، پس از اسلام، در ميان ايرانيان كه اسلام را از جان و دل پذيرفته‌اند، باقي مانده است.
براي اين روز آدابي از اهل بيت علیهم السلام معين شده است كه به برخي از آنها اشاره مي‌شود:

  آداب عيد نوروز
شيخ بهايي نماز عيد نوروز را در رديف نمازهاي مستحبي نقل كرده و بيست و چهارمين نماز را نماز روز نوروز مي‌شمارد و كيفيت آن را اين‌گونه بيان كرده است:

«چهار ركعت است به دو سلام. در ركعت اوّل يك مرتبه «سورة حمد» و ده مرتبه «إِنَّا أَنْزَلْناهُ»، و در ركعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ»، و در ركعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، و در ركعت چهارم بعد از حمد، هر يك از «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» ده مرتبه، و بعد از سلام به سجده رود و اين دعا را در سجده بخواند:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْاَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيّينَ وَ عَلَي جَمِيعِ اَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ بِاَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ، وَ بَارِكْ عَلَيْهِمْ بَاَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ وَ صَلِّ عَلَي اَرْوَاحِهِمْ وَ اَجْسَادِهِمْ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا الَّذِي فَضَّلْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لِي فِيمَا اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ حَتَّي لَا اَشْكُرَ اَحَداً غَيْرَكَ، وَ وَسِّعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ. ⁽¹⁸⁾ و وقت اين نماز بعد از فارغ شدن از نماز ظهر و عصر و نافله آن است كه در اوّل وقت گذارده شود.»

و محدث قمي نيز در مفاتيح الجنان در مورد اعمال نوروز مي‌نويسد: «و اما اعمال عيد نوروز،‌ پس چنان است كه حضرت صادق علیه السلام به معلي بن خنيس تعليم فرموده كه چون روز نوروز شود غسل كن و پاكيزه‌ترين جامه‌هاي خود را بپوش و به بهترين بوهاي خوش خود را خوشبو گردان و در آن روز، روزه بدار؛ پس چون از نماز پيشين و پسين و نافله‌هاي آن فارغ شوي، چهار ركعت نماز بگزار... و اين فراز دعا را هم بخوان: «اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّي فَلَا يَغِيبَنَّ عَنِّي عَوْنُكَ وَ حِفْظُكَ، وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَيْءٍ فَلَا تُفْقِدْنِي عَوْنَكَ عَلَيْهِ حَتَّي لَا اَتَكَلَّفَ مَا لَا اَحْتَاجُ اِلَيْهِ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ.» ⁽¹⁹⁾
و از ساير اعمال نوروز مي‌توان به استغفار و توبه، ياد خدا يا تكبير و تهليل (لا اله الا الله) اشاره كرد. همان‌گونه كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «زَيِّنُوا اَعْيَادَكُمْ بِالتَّكْبِيرِ؛ ⁽²⁰⁾عيدهاي خود را با [آهنگ زيباي] تكبير بياراييد.»

آراستگي ظاهري، پيراستگي باطني، دعا در لحظه تحويل سال، دادن هديه و برپايي جشن و شادماني، سخاوت و گشايش در زندگي در ايام عيد، ديد و بازديد، حضور در شاديها و مشكلات مسلمانان، ديدار برادران و خواهران مسلمان و آگاهي از شاديها و اندوه‌هاي همكيشان، و رسيدگي به فقرا و مستمندان از ديگر آداب عيد نوروز شمرده شده است.

 يادآوري چند نكته
در پايان يادآور مي‌شويم در ايام شاد و پرنشاط نوروز نبايد از برخي رسمهاي غير ارزشي تبعيت كرد. و بايد توجه داشت كه:

الف. سنتهاي پذيرفته شده، براساس خرافات و آيينهاي شرك و بت‌پرستي و مخالف ارزشهاي الهي نباشد؛ مثل مراسم چهارشنبه سوري، سبزه گره زدن در سيزده به در و ... به دليل اينكه هيچ سند و مدركي ندارد و از خرافاتي است كه وارد عيد نوروز شده است.

ب. از اسراف و تبذير و چشم هم چشمي و مسابقه در ماديات و لهو و لعب و... پرهيز گردد.

ج.‌ شادي و نشاط از حد اعتدال بيرون نرود و شئونات اسلامي زير پا گذاشته نشود.

د. از سنتهايي كه موجب وابستگي سياسي، اجتماعي و فرهنگي و ... به بيگانه شود، و يا به نحوي استقلال مسلمين را در ابعاد مختلفش زير سؤال ببرد مانند: لباس بيگانه پوشيدن، كراوات زدن و تبعيت كوركورانه از فرهنگ بيگانه در زبان و پوشاك و خوراك و ... احتراز گردد.

ه‍ـ . دركنار افراد مغموم و محزون و محروم، اظهار فرح و شادي صورت نگیرد.

ط. اگر نمي‌توانيم شاديهاي خود را با محرومان تقسيم كنيم، حداقل با آنان همدردي كنيم. عيادت از بيماران، تسليت به مصيبت زدگان، و شنيدن درد دل گرفتاران از موارد همدردي مي‌تواند باشد.
آرزو دارم كه گر گل نيستم خاري نباشم
بار برداري ز دوشي نيستم باري نباشم

و مهم ترین و آخرین نکته اینکه در هر زمان به ویژه، در شادیهای ایام عید نوروز، هرگز نباید از یاد خداوند سبحان غافل شویم.
ساقیا آمدن عید مبارک بادت
وآن مواعید که کردی نرود از یادت

  پی نوشت :

1) بيانات مقام معظم رهبري در تاريخ 7/12/1370.
2) پيام نوروزي، 1/1/1377.
3) من لا يحضره الفقيه، شيخ صدوق، بيروت، مؤسسة‌ الاعلمي، ج 3، ص 300.
4) نهج البلاغه، امام اميرالمؤمنين علي علیه السلام، نشر ائمه، حكمت 428.
5) مستدرك الوسائل، محدث نوري، قم، مؤسسة آل البيت، 1408 ق، ج 16، ص 299.
6) مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، دعاي تحويل سال.
7) كشف الاسرار و عدة الابرار، ابو الفضل ميبدي، انتشارات امير كبير، ج 3، ص 274.
8) بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، بيروت، مؤسسة‌ الوفاء، 1403 ق، ج 56، ص 118.
9) مائده / 114.
10) الميزان في تفسير القرآن،‌ علامه محمد حسين طباطبايي،‌ انتشارات اسماعيليان، ج 6، ص 235.
11) بحار الانوار، ج 56، ص 119.
12) بحار الانوار، ج 56، ص 119.
13) رضا علي اكبري.
14) مفاتيح الجنان، دعاي افتتاح.
15) روم / 19.
16) زخرف / 11.
17) رجال نجاشي، احمد بن علي نجاشي، نشر جامعه مدرسين، ص 428.
18) جامع عباسي و تكميل آن (محشي)، شيخ بهائي، نشر فراهاني، ج 1، ص 79.
19) مفاتيح الجنان، اعمال نوروز.
20) تفسير درّ المنثور، جلال الدين سيوطي، نشر دار الفكر، ج 1، ص 194.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره138 .