حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها داراي شخصيتي رفيع و والا مقام ميباشد به طوري كه ائمه طاهرين عليهم السّلام از اين بانو، با جلالت و تكريم ياد كردهاند و حتي پيش از ولادت آن حضرت، بلكه پيش از ولادت پدر بزرگوارش، نام او بر لسان بعضي از ائمه عليهم السّلام آمده و از مقام والاي او سخن گفتهاند كه به بعضي از آنها اشاره ميشود.
امام صادق عليه السّلام ميفرمايند: «اَلا اِنَّ قم حَرَمي و حرم وَلدي من بعدي...»[1] بدانيد قم حرم من و حرم فرزندانم پس از من است، زني از فرزندان من در اين شهر در ميگذرد كه او دختر موسي است... .»
امام صادق عليه السّلام در حديثي ديگر پيش از اين كه اين فرزند گرانقدر متولد شود از فضيلت زيارت و مدفن او سخن ميگويد و شيعيان را به اهميت آن توجه ميدهد و ميفرمايد: «شهر قم، حرم ما است و در آن زني از فرزندان من مدفون ميشود، به نام فاطمه هر كس او را زيارت كند بهشت براي او ثابت ميشود... .»[2]
حضرت فاطمه معصومه عليهاالسّلام، كه بعد از حضرت زهرا سلام الله عليها از جهت گستردگي شفاعت، هيچ بانويي به شفيعه محشر حضرت معصومه سلام الله عليها نميرسد.
همه اين بيانات حاكي از شأن و عظمت و فضيلت اين بانوي مكرم اسلام ميباشد. بيشك اين فضايل و خصوصيات اخلاقي اين بانوي بزرگ است كه او را داراي چنين مقام و منزلتي نموده است چون امام موسي كاظم عليه السّلام داراي 37 فرزند بود كه در ميان آنها اين بانوي مكرم است كه مثل ستارهاي درخشان ميدرخشد و در ميان فرزندان امام كاظم عليه السّلام بعد از امام رضا عليه السّلام هيچ كدام هم سنگ او نميباشد. حال به خصوصيات و فضايلي اشاره ميكنيم كه باعث عظمت و درخشش او در ميان ديگر امامزادگان شده است.
شرافت خانوادگي
او ماه تاباني است كه از برج امامت طلوع كرده در آغوش امامت تربيت يافته، قنداقه امامت را نيز در دامن خود پرورش داده است زيرا او دختر امام، خواهر امام و عمه امام است. همه نياكان او مشعلداران امامت، پرچمداران هدايت، اسوههاي فضيلت و استوانههاي ولايتند. و مادر بزرگوارش از بانوان با فضيلت و از اسوههاي تقوا و شرافت و از زنان كم‌نظير تاريخ بشريت است.
بديهي است كه تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نميتوان انكار كرد اين ويژگي در وجود حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها نيز بروز يافت و از هر دو طرف فضايلي را به ارث برد و ميتوان سر برتري آن حضرت بر ديگر فرزندان موسي بن جعفر عليه السّلام را در همين نكته يافت. البته اين نميتواند به معناي تأثير نداشتن تلاش و كوشش آن حضرت در اين راه باشد بلكه علاوه بر همه شايستگيهاي فردي كه در وجود خويش به وجود آورده بود از اين عوامل نيز به عنوان مكمل و پشتوانه ترقي و تكامل معنوي اخلاقي و علمي سود ميبرد.
عبادت حضرت معصومه سلام الله عليها
بنا به تصريح قرآن هدف از خلقت انسان چيزي جز عبادت و بندگي خداوند نيست كساني كه به اين هدف مهم پي بردند در راه رسيدن به عالي‌ترين مرحله آن سر از پا نميشناختند.
يكي از عالي‌ترين نمونههاي عبادت و بندگي خدا از خاندان ولايت و امامت، كريمه اهل بيت فاطمه معصومه سلام الله عليها ميباشد. او با عبادت و شب زندهداري هفده روزهاش در واپسين روزهاي عمر شريفش در مدت اقامتش در منزل موسي بن الخزرج، گوشهاي از يك عمر عبوديت و خضوع و خشوع آن زاده عبد صالح خدا در برابر ذات پاك الهي است.[3]
امام صادق عليه السّلام در حديثي ديگر پيش از اين كه اين فرزند گرانقدر متولد شود از فضيلت زيارت و مدفن او سخن ميگويد و شيعيان را به اهميت آن توجه ميدهد و ميفرمايد: «شهر قم، حرم ما است و در آن زني از فرزندان من مدفون ميشود، به نام فاطمه هر كس او را زيارت كند بهشت براي او ثابت ميشود.
محدثه بودن آن حضرت
از ويژگيهاي حضرت معصومه سلام الله عليها اين بود كه علوم اسلام و آل محمد صلّي الله عليه و آله آگاهي داشت و آن حضرت از جمله روايت كنندگان حديث بود و چندين حديث است كه در سند آنها نام حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها به چشم ميخورد كه علامه بزرگوار اميني در كتاب شريف الغدير به بعضي از آنها استناد ميكند مانند، عن فاطمه بنت علي بن موسي الرضا حدثتني... «من كنت مولاه فعلي مولاه.»[4] نقل اين احاديث حاكي از مقام علمي والاي آن بانو ميباشد.
لقب معصومه سلام الله عليها
مقام عصمت كه عالي‌ترين مقام معنوي و پاكي است، درجاتي دارد، و در وهله اوّل بر دو گونه است:
الف- معصوم از خطاء.
ب- معصوم از گناه.
حضرت معصومه سلام الله عليها مانند حضرت زينب عليهاالسّلام در يكي از درجات عصمتند، گر چه در درجات چهارده معصوم عليهم السّلام نباشد.
روايت شده حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: «من زار المعصومة بقم كمن زارني»[5]؛ كسي كه معصومه را در قم زيارت بكند مانند آن است كه مرا زيارت كرده است. گرچه شواهد و قرائن در مورد مقام عصمت حضرت معصومه سلام الله عليها بسيار است، ولي سخن فوق از امام معصوم عليه السّلام شايد اشارهاي باشد كه حضرت معصومه سلام الله عليها داراي مقام عصمت بوده است، ضمناً اين سخن بيانگر آن است كه: اين لقب را حضرت رضا عليه السّلام به فاطمه كبري سلام الله عليها داده است. وگرنه نام آن حضرت معصومه نميباشد.
شفاعت گسترده
اعتقاد به شفاعت انبياء و اولياء از ضروريات مذهب شيعه است و هيچ ترديدي در آن نيست. و بالاترين جايگاه شفاعت، از آنِ رسول گرامي اسلام صلّي الله عليه و آله است كه در قرآن كريم از آن به (مقام محمود) تعبير شده است. همانا دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم صلّي الله عليه و آله هم شفاعت گستردهاي دارند كه بسيار وسيع و جهان شمول است.
1. خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه سلام الله عليها.
2. شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه عليهاالسّلام، كه بعد از حضرت زهرا سلام الله عليها از جهت گستردگي شفاعت، هيچ بانويي به شفيعه محشر حضرت معصومه سلام الله عليها نميرسد. كه امام جعفر صادق عليه السّلام در اين رابطه ميفرمايد: «تَدخل بِشفاعتها شيعتنا الجنته باجمعهم»[6]؛ با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت ميشوند.
زيارتنامه مخصوص
يكي از شواهد عظمت استثنايي حضرت معصومه سلام الله عليها زيارتنامهاي است كه به خصوص، حضرت رضا عليه السّلام در شأن او صادر فرموده است. زيرا بعد از فاطمه زهرا سلام الله عليها تنها زيارتي كه از امام معصوم براي يك زن نقل شده، زيارت حضرت معصومه سلام الله عليها است و هيچ يك از بانوان خاندان عصمت و طهارت زيارت مخصوص از امام ندارد.
امام صادق عليه السّلام ميفرمايند: «اَلا اِنَّ قم حَرَمي و حرم وَلدي من بعدي...»[1] بدانيد قم حرم من و حرم فرزندانم پس از من است، زني از فرزندان من در اين شهر در ميگذرد كه او دختر موسي است... .»
امام صادق عليه السّلام در حديثي ديگر پيش از اين كه اين فرزند گرانقدر متولد شود از فضيلت زيارت و مدفن او سخن ميگويد و شيعيان را به اهميت آن توجه ميدهد و ميفرمايد: «شهر قم، حرم ما است و در آن زني از فرزندان من مدفون ميشود، به نام فاطمه هر كس او را زيارت كند بهشت براي او ثابت ميشود... .»[2]
حضرت فاطمه معصومه عليهاالسّلام، كه بعد از حضرت زهرا سلام الله عليها از جهت گستردگي شفاعت، هيچ بانويي به شفيعه محشر حضرت معصومه سلام الله عليها نميرسد.
همه اين بيانات حاكي از شأن و عظمت و فضيلت اين بانوي مكرم اسلام ميباشد. بيشك اين فضايل و خصوصيات اخلاقي اين بانوي بزرگ است كه او را داراي چنين مقام و منزلتي نموده است چون امام موسي كاظم عليه السّلام داراي 37 فرزند بود كه در ميان آنها اين بانوي مكرم است كه مثل ستارهاي درخشان ميدرخشد و در ميان فرزندان امام كاظم عليه السّلام بعد از امام رضا عليه السّلام هيچ كدام هم سنگ او نميباشد. حال به خصوصيات و فضايلي اشاره ميكنيم كه باعث عظمت و درخشش او در ميان ديگر امامزادگان شده است.
شرافت خانوادگي
او ماه تاباني است كه از برج امامت طلوع كرده در آغوش امامت تربيت يافته، قنداقه امامت را نيز در دامن خود پرورش داده است زيرا او دختر امام، خواهر امام و عمه امام است. همه نياكان او مشعلداران امامت، پرچمداران هدايت، اسوههاي فضيلت و استوانههاي ولايتند. و مادر بزرگوارش از بانوان با فضيلت و از اسوههاي تقوا و شرافت و از زنان كم‌نظير تاريخ بشريت است.
بديهي است كه تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نميتوان انكار كرد اين ويژگي در وجود حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها نيز بروز يافت و از هر دو طرف فضايلي را به ارث برد و ميتوان سر برتري آن حضرت بر ديگر فرزندان موسي بن جعفر عليه السّلام را در همين نكته يافت. البته اين نميتواند به معناي تأثير نداشتن تلاش و كوشش آن حضرت در اين راه باشد بلكه علاوه بر همه شايستگيهاي فردي كه در وجود خويش به وجود آورده بود از اين عوامل نيز به عنوان مكمل و پشتوانه ترقي و تكامل معنوي اخلاقي و علمي سود ميبرد.
عبادت حضرت معصومه سلام الله عليها
بنا به تصريح قرآن هدف از خلقت انسان چيزي جز عبادت و بندگي خداوند نيست كساني كه به اين هدف مهم پي بردند در راه رسيدن به عالي‌ترين مرحله آن سر از پا نميشناختند.
يكي از عالي‌ترين نمونههاي عبادت و بندگي خدا از خاندان ولايت و امامت، كريمه اهل بيت فاطمه معصومه سلام الله عليها ميباشد. او با عبادت و شب زندهداري هفده روزهاش در واپسين روزهاي عمر شريفش در مدت اقامتش در منزل موسي بن الخزرج، گوشهاي از يك عمر عبوديت و خضوع و خشوع آن زاده عبد صالح خدا در برابر ذات پاك الهي است.[3]
امام صادق عليه السّلام در حديثي ديگر پيش از اين كه اين فرزند گرانقدر متولد شود از فضيلت زيارت و مدفن او سخن ميگويد و شيعيان را به اهميت آن توجه ميدهد و ميفرمايد: «شهر قم، حرم ما است و در آن زني از فرزندان من مدفون ميشود، به نام فاطمه هر كس او را زيارت كند بهشت براي او ثابت ميشود.
محدثه بودن آن حضرت
از ويژگيهاي حضرت معصومه سلام الله عليها اين بود كه علوم اسلام و آل محمد صلّي الله عليه و آله آگاهي داشت و آن حضرت از جمله روايت كنندگان حديث بود و چندين حديث است كه در سند آنها نام حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها به چشم ميخورد كه علامه بزرگوار اميني در كتاب شريف الغدير به بعضي از آنها استناد ميكند مانند، عن فاطمه بنت علي بن موسي الرضا حدثتني... «من كنت مولاه فعلي مولاه.»[4] نقل اين احاديث حاكي از مقام علمي والاي آن بانو ميباشد.
لقب معصومه سلام الله عليها
مقام عصمت كه عالي‌ترين مقام معنوي و پاكي است، درجاتي دارد، و در وهله اوّل بر دو گونه است:
الف- معصوم از خطاء.
ب- معصوم از گناه.
حضرت معصومه سلام الله عليها مانند حضرت زينب عليهاالسّلام در يكي از درجات عصمتند، گر چه در درجات چهارده معصوم عليهم السّلام نباشد.
روايت شده حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: «من زار المعصومة بقم كمن زارني»[5]؛ كسي كه معصومه را در قم زيارت بكند مانند آن است كه مرا زيارت كرده است. گرچه شواهد و قرائن در مورد مقام عصمت حضرت معصومه سلام الله عليها بسيار است، ولي سخن فوق از امام معصوم عليه السّلام شايد اشارهاي باشد كه حضرت معصومه سلام الله عليها داراي مقام عصمت بوده است، ضمناً اين سخن بيانگر آن است كه: اين لقب را حضرت رضا عليه السّلام به فاطمه كبري سلام الله عليها داده است. وگرنه نام آن حضرت معصومه نميباشد.
شفاعت گسترده
اعتقاد به شفاعت انبياء و اولياء از ضروريات مذهب شيعه است و هيچ ترديدي در آن نيست. و بالاترين جايگاه شفاعت، از آنِ رسول گرامي اسلام صلّي الله عليه و آله است كه در قرآن كريم از آن به (مقام محمود) تعبير شده است. همانا دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم صلّي الله عليه و آله هم شفاعت گستردهاي دارند كه بسيار وسيع و جهان شمول است.
1. خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه سلام الله عليها.
2. شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه عليهاالسّلام، كه بعد از حضرت زهرا سلام الله عليها از جهت گستردگي شفاعت، هيچ بانويي به شفيعه محشر حضرت معصومه سلام الله عليها نميرسد. كه امام جعفر صادق عليه السّلام در اين رابطه ميفرمايد: «تَدخل بِشفاعتها شيعتنا الجنته باجمعهم»[6]؛ با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت ميشوند.
زيارتنامه مخصوص
يكي از شواهد عظمت استثنايي حضرت معصومه سلام الله عليها زيارتنامهاي است كه به خصوص، حضرت رضا عليه السّلام در شأن او صادر فرموده است. زيرا بعد از فاطمه زهرا سلام الله عليها تنها زيارتي كه از امام معصوم براي يك زن نقل شده، زيارت حضرت معصومه سلام الله عليها است و هيچ يك از بانوان خاندان عصمت و طهارت زيارت مخصوص از امام ندارد.
پاورقي
1- سفينة البحار، ج 2، ص 276.
2- علامه مجلسي، بحار الانوار، ج 6، ص 216.
3- قم شناسي و گردشگري، ص 292.
4- علامه اميني، الغدير، ج 1، ص 196.
5- رياحين الشريعه، ج 5، ص 35.
6- علامه مجلسي، بحار الانوار، ج 6، ص 228.
