پايگاه اطلاع رساني معاونت فرهنگي تربيتي مركز آموزش هاي غيرحضوري

درون مايه و عصاره بيشتر آموزه هاي انبياي الهي و نيز قرآن كريم و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بر اين اساس است كه انسان ها در هيچ شرايطي زير بار ستم نروند و ظلم پذير نباشند. اين اصل اگرچه در سرشت انسان ها ريشه دارد، به جهت نقش مهمي كه در زندگي و فراهم ساختن زمينه تحقق كمال حقيقي انسان دارد؛ همواره مورد تأكيد آموزه هاي ديني بوده است. توصيه اكيد قرآن كريم بر انسان ها اين است كه نه ستم كنيد و نه پذيراي ستم باشيد.1 به همان نسبت كه مسلمانان از ستم كردن به ديگران نهي شده اند، به همان اندازه نيز از تن دادن به ستم و زير بار ظلم رفتن منع مي شوند. اين همه تأكيد از آنجا ناشي مي شود كه با حاكميت ستمگران بر انسان ها، آنها از نعمت و عزت عبوديت خدا به ذلت بردگي طاغوت ها كشيده مي شوند و فضيلت هاي انساني و ارزش هاي الهي آنها تباه مي گردد و آنان از اوج عزت خليفة الهي به حضيض ذلت پست تر از چهارپايان سقوط مي كنند. خداوند در قرآن كريم در اين باره به اعمال فرعون اشاره مي كند و مي فرمايد:
فرعون در زمين برتري جويي كرد و اهل آن را به گروه هاي مختلفي تقسيم كرد. گروهي را به ضعف و ناتواني مي كشاند، پسرانشان را سر مي بريد، زنانشان را براي كنيزي كردن زنده نگه مي داشت و... .2
روشن است كه اگر ستم پذيري نباشد هرگز ستمگري نخواهد بود. اين افراد ستم پذيرند كه با پذيرفتن ولايت جور به ستمكاران ميدان و زمينه رشد و سلطه مي دهند. رسول خدا(ص) چه زيبا در اين باره فرمود:
كَما تَكونوُنَ يُولّي [او يُوْمَرُ] عَلَيْكُمْ.3
شما هرگونه باشيد، مناسب همان وضعي كه داريد بر شما حكومت مي شود.
جوينده حكومت عدل نيز بايد خود به عدالت رفتار كند و در عرصه هاي زندگي فردي و اجتماعي پاي بند عدالت باشد و نيز از رفتن به زير يوغ ستم و جور پرهيز كند.
متأسفانه گاهي عده اي با توجيه زير بار ستم رفتن نه تنها آن وضع را تحمل مي كنند، بلكه ديگران را نيز از اعتراض به آن وضع باز مي دارند. چنين افرادي معتقدند كه حاكميت ستم و ستمگران از باب قضا و قدر الهي است و خدا خواسته كه چنين باشد و لازمه رضا به تقدير الهي نيز رضايت به ظلم و تمكين از ظالم است. اين تصورغلط با آموزه هاي قرآن در تعارض كامل است؛ زيرا خداوندهرگز به ظلم راضي نيست: «وَ مَا اللّهُ يُريدُ ظُلْما لِلْعِبادِ؛ و خداوند هيچ ستمي را بر بندگان نمي خواهد.» (غافر: 31)، بلكه به عدل و داد فرمان مي دهد.4 و از همگان مي خواهد كه برپا دارندگان پيوسته عدالت باشند.5 علاوه بر اين درباره طرد تن دادن به ستم و پيروي از ستمكاران در سوره سبأ آمده است:
اگر در روز قيامت ببيني كه اين ستمگران در پيشگاه پروردگارشان [براي حساب رسي] بازداشت شده اند، از وضع آنها تعجب مي كني. در حالي كه هر كدام گناه خود را به گردن ديگري مي اندازد. مستضعفان به مستكبران مي گويند: اگر شما نبوديد ما مؤمن بوديم. مستكبران نيز به آنها پاسخ مي دهند: آيا ما شما را از هدايت باز داشتيم، در حالي كه آن را به خوبي دريافته بوديد؟ نه، بلكه اين خود شما بوديد كه از آن سر باززديد، پس شما خود مجرم بوديد. مستضفعان نيز به آنها مي گويند: وسوسه هاي فريب كارانه شما سبب گمراهي ما شد... . ما غل و زنجير در گردن كافرانم مي نهيم. آيا جز آنچه عمل مي كردند به آنها جزا داده مي شود. (سبأ:31ـ33)
در حقيقت، هيچ بهانه اي از گروه ستمگر و ستم پذير پذيرفته نيست؛ زيرا حجت بر هر دو گروه تمام شده است. هم كسي كه ستم مي كند مجرم است و هم كسي كه بدون به كار انداختن عقل و انديشه و توجه به احكام الهي دنباله رو ستمگر مي شود. در نتيجه در قيامت هر دو طايفه گرفتار اعمال خود خواهند بود و سزاي آن را خواهند ديد.