پايگاه اطلاع رساني معاونت فرهنگي تربيتي مركز آموزش هاي غيرحضوري

براي اينكه زمينه ظلم پذيري در جامعه اسلامي به طور كلي ريشه كن شود، ضروري است كه همه افراد، سيره رسول خدا(ص) را سرمشق قرار دهند. آن حضرت از سه شيوه براي تحقق اين امر مهم استفاده مي كرد:
1. از راه دفاع از مظلوم
رسول خدا(ص) نه تنها پس از بعثت، بلكه پيش از آن نيز براي ريشه كن كردن روحيه ظلم پذيري از جامعه كوشيده بود. نمونه برجسته اين اقدامات پيوستن به پيمان «حلف الفضول» است. ايشان در حدود بيست سالگي با عده اي از آزادمردان مكه پيمان بستند كه هر ستم ديده اي را ياري كنند و حق مظلوم را از ظالم بگيرند و اجازه ندهند كه درمكه بر احدي ستم شود.1 بر اين اساس، پيمان حلف الفضول حركتي براي از بين بردن زمينه ظلم پذيري در مكه بود. روزي رسول خدا(ص) پس از مهاجرت به مدينه در اين باره فرمود:
در خانه عبدالله بن جدعان در پيماني حضور يافتم كه اگر در اسلام نيز مرا به مانند آن دعوت كنند، اجابت مي كنم و اسلام جز استحكام چيزي بر آن نيفزوده است.2
2. مبارزه با زمامداران ستم پيشه
ابن مسعود مي گويد: رسول خدا(ص) فرمود: «درآينده پيشواياني بر شما حاكم خواهند شد كه اگر اطاعتشان كنيد، گمراهتان كنند و اگر از فرمانشان سرپيچي كنيد، شما را مي كشند.» حاضران گفتند: در چنين شرايطي چه بايد كرد؟ حضرت فرمود: «همانند اصحاب عيسي(ع) باشيد كه بردار شدند و تكه تكه گشتند، ولي از باورهاي خود دست برنداشتند. مرگ در راه خدا بهتر از زندگي در نافرماني اوست».3
پيامبر در روايت ديگري فرموده است:
آنها از شما خشنود نمي شوند مگر آنكه كارهاي زشتشان را نيك شماريد و دروغ هايشان را تصديق كنيد...، اگر آنها از حق تجاوز كردند در مقابلشان بايستيد و هر كس كه دراين راه كشته شود شهيد است.4
3. مهاجرت كردن
گاهي به منظور شكستن فضاي ستم پذيري بايد هجرت كرد. وقتي انسان نه توان اصلاح وضع موجود را دارد نه قدرت جنگ، راه ديگري مطرح مي شود كه آن هجرت كردن است. در قرآن نيز آمده است كه اگر قادر به اصلاح نيستيد، براي درامان ماندن از ظلم ظالمان هجرت كنيد:
و آنها كه مورد ستم واقع شدند، سپس براي خدا هجرت كردند، در اين دنيا جايگاه خوبي به آنها مي دهيم و پاداش آخرت، اگر بدانند از آن نيز بزرگ تر است. (حجر: 41)
اما اگر انسان ها از اين كار سر باز زنند، در قيامت مورد پرسش و مؤاخذه قرار مي گيرند. خداوند در قرآن كريم در اين باره مي فرمايد:
وقتي آن عده اي كه وظيفه مهاجرت داشتند و از آن سر باز زدند و زير بار ستم رفتند، پرسيده مي شوند: شما درچه حالي بوديد؟ آنها مي گويند: ما در سرزمين خود تحت فشار و استضعاف بوديم. ملائكه به آنها مي گويند: مگر سرزمين خدا پهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟ پس آنها چون عذري موجه نداشتند، جايگاهشان دوزخ است و آن چه بد بازگشت گاهي است... . (نساء: 97 ـ 100)
رسول خدا(ص) در راستاي عمل به چنين دستوري، هنگامي كه اوضاع مكه را براي زندگي مسلمانان مناسب نديد، پس از سيزده سال تلاش بي وقفه در جهت گسترش انديشه توحيد در مكه، از آنجا به مدينه هجرت كرد. آري، وظيفه هر مؤمني است كه وقتي توان ايستادگي در برابر ستم را ندارد و از طرفي خطر زير سلطه ظلم رفتن نيز او را تهديد مي كند، از سرزمين خود هجرت كند و از مكاني كه تحت سيطره ستمگران است دور شود؛ زيرا ماندن درآنجا به تسليم شدن و تحت سيطره ظالمان درآمدن منجر خواهد شد. بنابراين، نه تنها امكان تحقق بخشي به احكام و ارزش هاي الهي فراهم نخواهد شد، بلكه نسل هاي آينده به مرور از آموزه هاي ديني دور مي شوند و در نتيجه، تحت تأثير تبليغ ها و تهديدهاي طاغوت ها سر تسليم فرود خواهند آورد.