1. میزان موفقیت قیام 19 دی
قیام 19 دی قم بسیار موفقیت آمیز بود؛ زیرا موج بزرگی را در همه کشور ایجاد کرد و سر سلسله قیامی زنجیره ای بود که پس از آن، در مراکز استان ها به وجود آمد. این قیام از قم، آغاز شد و در تمام ایران ادامه پیدا کرد. رژیم با برخورد ناشیانه ای که نسبت به حرکت قم از خود نشان داد، زمینه فراگیر شدن آن را فراهم کرد و کشور یکپارچه روحیه انقلابی یافت.1
پس از قیام 19 دی، گسترش قیام ها، مخالفت ها و مبارزه های پی در پی، سرانجام رژیم شاهنشاهی را از پای درآورد و حکومت طاغوت را نابود ساخت.
2. تبعید علما
پس از قیام 19 دی مردم قم، رژیم شاه دریافت کسانی که نقش اصلی در قیام 19 دی داشته اند و ممکن است در آینده دست به کارهای همانند آن بزنند و رژیم را با مشکل روبه رو سازند، باید به نقاط دوردست و نامساعد آب و هوایی، تبعید شوند. این تبعیدها بر خلاف تصور رژیم زمینه های بروز انقلاب در نقاط گوناگون ایران را بیش از پیش آماده کرد. علما و روحانیون انقلابی که در تبعید به سر می بردند، به روشنگری و بیدارگری مردم می پرداختند و به این وسیله ملّت را از قیام قم آگاه می ساختند.
آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی از تبعید علما پس از قیام 19 دی چنین یاد می کند:
یکی دیگر از آثار این حرکت (قیام 19 دی)، تبعید گسترده مدرسین حوزه علمیه بود که بازتاب مؤثری داشت. به عنوان مثال، وقتی خود ما به چاه بهار و بعد از آن مهاباد و سپس انارک نایین رفتیم، در تمام این مناطق که تا پیش از آن، ساکت و آرام بود، مردم به دیدن ما می آمدند و خود به خود این مراکز فعال می شدند؛ چرا که ما دوره تبعید را با سکوت برگزار نمی کردیم و در قالب برگزاری نماز جماعت و سخنرانی فعالیت می کردیم. در آن جا حتی با هم یاری اهالی محل، اقدام به تشکیل کتاب خانه کردیم و جالب است اگر بدانید برخی افراد در آن جا در قالب یک جمله مطایبه آمیز می گفتند: «ما باید برویم به شاه دعا کنیم که این آقا را به چاه بهار آورد و ما به او دسترسی پیدا کردیم!»
از جمله علمای تبعید شده در زمان شاه، آیت اللّه خامنه ای بود که به ایرانشهر تبعید شد. ایشان در اعلامیه ای که از تبعیدگاه خود فرستاد، ایرانشهر را «ایران ربذه» خوانده است.1 برخی از علما و روحانیون سرشناس و تأثیر گذاری که به نقاط دوردست تبعید شدند، عبارتند از: آیت اللّه حسین نوری همدانی، آیت اللّه محمد یزدی، آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی، آیت اللّه ربانی املشی، آیت اللّه محمد علی گرامی، آیت اللّه ربانی شیرازی، آیت اللّه ابوالقاسم خزعلی، حجت الاسلام محمد جواد حجتی کرمانی، حجت الاسلام فهیم کرمانی و...2 رژیم با هدف جلوگیری از انقلاب اسلامی و خارج کردن قم از مرکزیت انقلاب، علما را به نقاط گوناگون تبعید می کرد. و به خیال بود که اگر علما از قم تبعید شوند، هم شتاب انقلاب کاهش می باید و هم قم به شهری ساکت و آرام تبدیل می شود، البته شاه و رژیم او علمای روحانی و مردم مؤمن شهر مقدس قم را خوب نشناخته بودند؛ زیرا با تبعید علما، نه مردم قم دست از مخالفت و قیام بر داشتند و نه انقلاب با مشکل روبه رو شد. باید دانست از ویژگی های یک عالم روحانی آن است که در همه جا، وظیفه دارد به هدایتگری و تبلیغ بپردازد و چراغ راهنمایی برای دیگران باشد. بنابراین تبعید علما، توفیقی اجباری بود تا بتوانند مردم دیگر مناطق را آگاه کنند. بدین بدین ترتیب، همراه با انتشار انقلاب، مردم نیز هوشیارتر و بیدارتر شدند، به گونه ای که رژیم، به فاصله یک سال پس از این قیام فرو پاشید.
3. بیداری روز افزون مردم
پس از قیام 19 دی، حرکت انقلابی روحانیت و مردم ادامه یافت. سخنرانی ها، اعلامیه ها، بیانیه ها، برگزاری چهلم های پی در پی و رخ دادن قیام های دیگر در شهرهای گوناگون، تأثیر خود را گذاشت؛ مردم ایران بیش از پیش بیدار و هوشیار شدند و نهال انقلاب رشد کرد و سرانجام به ثمر نشست.
گویا قیام 19 دی، زنگ خطری بود که پیام بیدارباش را در گوش مردم ایران نواخت و مردم را آگاه کرد که هنگام قیام و انقلاب نهایی است.
4. شکسته شدن سدّ خفقان
رژیم شاه سال ها درپی به وجود آوردن جو وحشت و خفقان بود و می کوشید تا موقعیت خود را از طریق ایجاد رعب و اختناق حفظ کند و در این راه تلاشهای نافرجامی می کرد. هر روز عده بسیاری در اثر مخالفت با رژیم مجروح و عده ای دیگر شهید می شدند. با قیام 19 دی، از یک سو، جرأت و اعتماد به نفس مردم بیش تر شد و از سوی دیگر، هیبت شاه در هم شکست. روحانیان و مردم مؤمن، باغیرت و شجاع شهر مقدس قم، سدّ خفقان و وحشت از مأموران رژیم را شکستند و پیش رفتند. بدین ترتیب، همگان دریافتند که حکومت طاغوت، مترسکی بیش نیست و با ایمان قوی می توان بنیانش را نابود ساخت. دیگر فضای ایران، فضای قیام و انقلاب بود و مردم در نقاط مختلف کشور بدون ترس از مزدوران رژیم به صحنه می آمدند و با راهپیمایی و تظاهرات، بر دامنه اعتراض ها و مخالفت ها می افزودند.
5. آشکار ساختن هویت اصلی انقلاب اسلامی
قیام 19 دی قم بر همگان آشکار ساخت که هویت نهضت و قیام، اسلامی است. مقام معظم رهبری آیت اللّه خامنه ای «دام ظله» در دیدار با مردم قم با اشاره به این نکته چنین خاطرنشان ساخته است:
قیام قم در پیشانی انقلاب، هویت اسلامی نهضت است.1
در قیام 19 دی 56، اعتقاد و باورهای اسلامی مردم ظاهر شد. با این حرکت، مردم نشان دادند که بی احترامی به مقام مرجعیت و رهبری نهضت را بر نمی تابند. بنابراین، پیوند اعتقادی مردم با ولایت ناگسسته باقی ماند. در 19 دی، مخالفت و دشمنی با اسلام و ولایت به شورش و انقلاب تبدیل شد. تاریخ نشان می دهد هرگاه دشمن به این حریم بتازد، مردم با جان و دل به پا می خیزند. بنابراین، توهین به امام خمینی رحمه الله در مقاله توهین آمیز اطلاعات سبب شد تا مردم متدین و مذهبی قم به رهبری روحانیان انقلابی قیام کنند.
ماهیت انقلاب اسلامی ایران، از ابتدا اسلامی و دینی بوده است، ولی قیام 19 دی، هویت این پدیده را آشکار ساخت. منشأ انقلاب اسلامی ایران، اسلام، دین و ارزش های الهی بوده است. بنابراین، منادیان ارزشها و پاسداران دین، و مراجع تقلید از جمله امام خمینی رحمه الله که در رأس همه قرار داشت، مورد احترام مردم مؤمن کشور بودند و بی احترامی به امام، بی احترامی به اسلام به شمار می رفت. انقلاب اسلامی بر آن بود تا از هویت اسلامی، گسترش فرهنگ دینی و اجرای احکام الهی بوسیله حکومتی اسلامی دفاع کند.
6. تأثیر قیام بر روی ارکان رژیم
در واقع 19 دی، حریم امنیتی رژیم را مخدوش و ابهت شاه را متزلزل ساخت مقاله یاد شده، روحانیتِ مخالف رژیم را «ارتجاع سیاه» نامید و آن را به همکاری پنهان با کمونیسم بین المللی برای محو دستاوردهای انقلاب سفید شاه متهم کرد. نویسنده این مقاله، روح اللّه خمینی رحمه الله را به عنوان «قشری ترین و مرتجع ترین عوامل استعمار» و «مناسب ترین [فرد] برای مقابله با انقلاب ایران» معرفی کرده بود. همین مسأله، زمینه را برای عمومی شدن انقلاب اسلامی و گسترش خواسته ها و اعتراض های مردمی فراهم ساخت.
موج انفجار و خشم ملت، شاه را هراسان و وحشت زده کرد. سرکوب خونین 19 دی، ناشی از هراس و وحشت شاه بود. رژیم شاه می دانست اگر نیروهای مذهبی سرکوب نشوند، به راحتی افکار عمومی را با خود همراه می سازند. بنابراین، چاره را در رویارویی خشن با نیروهای مذهبی می دید.
قیام 19 دی ثابت کرد که شاه از حرکت مذهبی ـ سیاسی به رهبری روحانیت و در رأس آنان امام خمینی رحمه الله، بیش از حرکت سیاسی دیگر وحشت دارد.1
پس یکی دیگر از پی آمدها و نتایج درخشان قیام 19 دی، افزایش وحشت رژیم از شدت یافتن قیام و گسترش نفوذ امام بود. با قیام 19 دی، رژیم دریافت که نیروهای مذهبی به رهبری روحانیت مبارز و آگاه و هدایت های بی درنگ امام، خطر اصلی و بنیان کن هستند. از این رو، به رویارویی با آن پرداخت و همین شیوه و سیاست، پایه های رژیم را که مشروعیت و مقبولیت نداشت، سست تر و سپس ویران کرد.
7. افشای دروغین بودن شعارهای حقوق بشر کارتر و فضای باز سیاسی شاه
اگر سیاست حقوق بشر کارتر بر این اساس بود. که باید احترام انسانها و حقوق اساسی و سیاسی آنان حفظ شود، پس چرا به رهبری که یک ملت با او همراه بود، توهین می شود؟!
اگر در فضای باز سیاسی شاه، مخالفت ها آزاد و سرکوب و اختناق، ممنوع است، پس چرا اجازه ندادند تا طلاب و مردم و علمای قم از حریم رهبر خود دفاع کنند و نسبت به نوشته های دروغین و توهین آمیز یک مقاله، زبان به اعتراض بگشایند؟!
هرچند توخالی بودن شعار شاه، از مدت ها پیش برای مردم انقلابی آشکار بود، ولی این حادثه خونین، ماهیت و اهداف رژیم را بیش تر نمایان کرد. نه تنها سرکوب اعتراض های مردم در 19 دی در راستای شعار سیاسی حقوق بشر و فضای باز سیاسی نبود، بلکه نوشتن آن مقاله اهانت آمیز با این شعارها هم خوانی نداشت. واکنش مردم در 19 دی نشان داد که رژیم دروغ می گوید و با این شعار، به جنگ با آزادی فردی و حقوق عمومی مردم می رود. سرکوب قیام مردم قم نشان داد که طرح موضوع آزادی و فضای باز سیاسی از سوی شاه، کاملاً بی پایه و بی اساس بوده است. بنابراین، مقاله توهین آمیز 17 دی، سازش میان شاه و کارتر و ماهیت دروغین انتقادهای ظاهری سران امریکا از فضای سیاسی ایران را آشکار ساخت.1
سرکوب قیام 19 دی و حمایت های بعدی امریکا از رژیم شاه ثابت کرد که امریکا و شاه به آزادی، دموکراسی و حقوق بشر هیچ اعتقادی ندارند.
8. گسترش نفوذ و محبوبیت امام خمینی رحمه الله
باید گفت امام خمینی رحمه الله از همان آغاز فعالیت، محبوبیت بالایی نزد مردم داشت. دلیل اصلی این نفوذ و محبوبیت، راهی بود که امام خمینی رحمه اللهبرگزیده بود؛ یعنی راه انقلاب، مبارزه و تلاش برای حاکمیت حکومت اسلامی. رژیم و برخی از مخالفان امام رحمه الله که خوشحال بودند ایشان از خاطره مردم و طلاب محو شده است، در اندیشه آماده کردن راهکارهای رویایی با مرجعیت بودند و تهیه مقاله 17 دی یکی از شگردها را تشخیص دادند، ولی همه کوشش ها و سیاست هایشان نقش برآب شد.
قیام طلاب و مردم قم و حمایت ارزشمند علما و مراجع در 19 دی 56، ضربه سختی بر پیکر، رژیم و مخالفان امام خمینی وارد کرد و نقش و محبوبیت ایشان را روزافزون ساخت.
می توان گفت مبارزات پی گیر امام در نجف اشرف، در 19 دی قم مقدس نتیجه داد. نام امام در قیام 19 دی و حوادث پس از آن، سراسر ایران را فراگرفت و ایشان به عنوان رهبر اصلی مبارزه با رژیم شاه ظاهر شد.1
9. شکست نظریه جدایی دین از سیاست
امام خمینی رحمه الله علاوه بر مبارزه سخت و طاقت فرسا با رژیم، به مبارزه با نظریه جدایی دین از سیاست می پرداخت. از آغاز قیام 15 خرداد 1342، هواداران این جریان رو در روی امام قرار گرفتند و امام از همان تاریخ، مبارزه دوسویه ای را ـ با رژیم و این جریان خطرناک ـ آغاز کرد.
مبارزه با رژیم در 22 بهمن 1357 پایان یافت و نظام جمهوری اسلامی جایگزین رژیم پهلوی گشت، ولی مبارزه با جریان واپس گرایی و مقدس مآب، یاد شده تا پایان عمرامام خمینی رحمه الله ادامه داشت. شدیدترین حمله امام به این جریان، به سوم اسفند ماه 1367 باز می گردد که در این روز، پیام تاریخی ایشان خطاب به مراجع اسلام و روحانیان سراسر کشور در مورد استراتژی آینده انقلاب و حکومت اسلامی صادر شد. امام در این پیام بسیار مهم، با آشکار کردن ماهیت و ضربه های وارد شده از سوی این جریان بر پیکر اسلام، مسلمانان و انقلاب اسلامی، می فرمایند:
پرونده تفکر این گروه هم چنان باز است و شیوه مقدس مآبی و دین فروشی عوض شده است.
ایشان به طلاب عزیز هشدار داد که:
«لحظه ای از فکر این مارهای خوش خط و خال کوتاهی نکنند»؛ زیرا اینان مردم و روحانیت مروّج اسلام امریکایی اند و دشمن رسول اللّه صلی الله علیه و آله. بنابراین، باید «در مقابل این افعی ها» متحد شوند.
امام خمینی رحمه الله در این پیام به افشای استراتژی این جریان خطرناک پرداخت و از مردم و روحانیان خواست از این پدیده غافل نشوند که این ها (سیاست بازان امروز) «انقلابی تر از انقلابیون شده اند» و «فریاد وااسلاما سر می دهند».1
گفتنی است این جریان از قیام 15 خرداد به بعد در برابر انقلابی ها ایستاد و نه تنها در برابر رژیم سکوت کرد بلکه با انواع تهمت ها و دروغ ها به مقابله با مبارزان انقلابی به ویژه امام می پرداخت. امام خمینی رحمه الله در این باره فرموده است:
«در 15 خرداد 42، مقابله با گلوله تفنگ و مسلسل شاه نبود که اگر تنها این بود، مقابله را آسان می نمود، بلکه علاوه بر آن، داخل جبهه خودی، گلوله حیله و مقدسی مآبی و تحجر بود. گلوله زخم زبان و نفاق و دورویی بود که هزار بار بیش تر از باروت سرب جگر و جان را می سوزاند و می درید.2
قیام 19 دی، کاری ترین ضربه را بر پیکر این جریان وارد کرد؛ زیرا این جریان تلاش می کرد امام خمینی، محور امت قرار نگیرد، نام امام بر زبان ها جاری نشود و مردم او را به عنوان مرجع نپذیرند. این جریان هم چنین عقیده داشت اگر امام از ایران دور باشد، بهتر است.
یکی از مهم ترین آثار قیام 19 دی، رسوا شدن این جریان مقدس مآب بود که مردم را از سیاست برحذر می داشت. این جریان روحانیان سیاسی و شخص امام خمینی رحمه الله را به انواع تهمت ها و دروغ ها متهم می ساخت. البته قیام 19 دی نشان داد مردم و روحانیان مبارز و علمای انقلابی به سراغ همان کسی می روند که این جریان می کوشید نام او را از ذهن ها و یادها محو کند. پیروزی انقلاب و تأسیس جمهوری اسلامی، شعار جدا دین از سیاست را از از میان برد و شکست داد. با این حال، باید هوشیار بود.
هر چند «شیوه مقدس مآبی و دین فروشی عوض شده است»، ولی این جریان هنوز زنده است.3
10. فراگیر شدن نهضت امام خمینی رحمه الله
به اعتراف تمام کسانی که منصفانه و بی طرفانه درباره قیام و انقلاب اسلامی ایران قضاوت کرده اند، نقش امام خمینی رحمه الله در ایجاد، ادامه و پیروزی انقلاب اسلامی ایران هرگز انکار شدنی نیست. اندیشه «مردمی شدن»، «مردمی کردن» و «مردمی ماندن» انقلاب و حکومت اسلامی به عنوان یک قانون و عقیده در سرتاسر رفتار، گفتار و آثار حضرت امام موج می زند. بنابراین، نهضت امام خمینی رحمه الله رابطه محکمی میان امت و رهبر جامعه ایجاد کرد.
نکته مورد توجه آن است که نهضت امام خمینی رحمه الله از ابتدا مردمی بود، ولی قیام 19 دی این ویژگی را گسترش داد. قیام 19 دی، حاکی از مردمی بودن نهضت بود، ولی این قیام، نهضت را «مردمی تر» کرد. به گونه ای که طلبه با مدرس و مدرس با علمای برجسته همراه شد و علمای برجسته با مراجع هم آواز گردیدند. مردم نیز با مراجع و علما و روحانیون هم آوا شدند و قیام 19 دی رخ داد. این قیام، تهران را با خود همراه کرد، شیراز را تکان داد، تبریز را به قیام 29 بهمن وا داشت، اصفهان را به حرکت کشاند. مشهد و اهواز و زنجان و قزوین و کاشان نیز با شهیدان 19 دی پیمان بستند و در طول یک سال در سراسر کشور، مراسم اربعین، هفتم و سالگرد برگزار می شد. این مراسم با محرم وتاسوعا و عاشورای حسینی علیه السلام پیوند خورد و از آن پس، تاریخ ایران، تاریخ شور و شوق و هیجان جوان و پیر، مرد و زن، روحانی و دانشجو، کارگر و کشاورز و در یک کلمه «تاریخ مردم قهرمان ایران» شد. بنابراین، فراگیرشدن نهضت و یک صدا شدن ملت در مبارزه با رژیم شاه، اهمیت زیادی داشت.1
11. آشکار شدن ماهیت ضدمردمی رژیم شاه
قیام 19 دی قم، ماهیت ضد مردمی و پنهان رژیم شاه در دو سطح داخلی و بین المللی را آشکار ساخت. از آن پس بود که شعار «مرگ بر شاه»، شعار اصلی توده های انقلابی شد.
در قیام 15 خرداد 1342، رژیم به سرکوب مردم و روحانیت، پرداخت در حالی که از سوی هیچ یک از کشورهای جهان سرزنش نشد. در سال 54 نیز قیام طلاب مبارز را در مدرسه فیضیه قم، سرکوب و بیش از 300 طلبه انقلابی را دستگیر و بازداشت کرد؛ برخی را به زندان و برخی دیگر را به سربازی برد. در قیام 19 دی نیز چنین شد، ولی وضعیت کاملاً دگرگون بود. سرکوب مردم و به شهادت رساندن عده ای از تظاهر کنندگان در این روز نه تنها ترس و وحشت را تقویت نکرد، بلکه سبب شد تا مردم شهرهای دیگر ایران با شهیدان قیام قم پیمان ببندند.
پیوستن مردم به صف مبارزان و سرکوب اعتراض های مردم به وسیله رژیم، چند پی آمد داشت:
نخست این که ماهیت ضد مردمی رژیم را آشکار کرد؛ زیرا اعتراض های مردم و همراهی آنان با مرجع و مقام معنوی و دینی شیعه، به وسیله رژیم با گلوله پاسخ داده شد.
البته رویکرد خشن رژیم، مردم را از شاه و حامیانش بیزار ساخت. دوم این که مجامع بین المللی دریافتند شاه، پایگاه مردمی ندارد و با سیاست های سرکوب و اختناق، مردم را از خود دور ساخته است.
سوم آن که قیام را از شکل منطقه ای خارج ساخت و به سراسر کشور گسترش داد.
چهارمین اثر این که قشرهای گوناگون مردم را به سوی امام و نهضت اسلامی جذب کرد.
همه این عوامل ثابت کرد که رژیم رو به شکست و فروپاشی است.
12. ناامید شدن برخی احزاب و جمعیت های سیاسی
با قیام 19 دی مردم قم، روش مخالفت با رژیم به صورت مبارزه در چارچوب قانون اساسی، بی اعتبار شد. به استناد برخی نوشته ها و گفته ها، بیش تر گروه هایی که می کوشیدند با اعتراض و تجمع سیاسی و فرهنگی به برخی از خواسته های خود برسند، ساخته رژیم و مورد تأیید شاه بوده اند. با قیام 19 دی و سرکوب خونین آن به وسیله رژیم، بی فایده بودن این گونه فعالیت ها، چه به صورت مخالفت های جدی و واقعی و چه به صورت شاه پسندانه ثابت شد. به همین سبب، مردم پس از قیام 19 دی کاملاً به این نتیجه رسیدند که رژیم مخالف حقیقی و واقعی خود را بر نمی تابد. بنابراین، بساط گروه های یادشده برچیده شد و حرکت انقلابی امام مردم و روحانیان مبارز قم در تهران و شهرهای دیگر هیچ امیدی برای این گروه ها باقی نگذاشت. در فضایی که اعتراض ها با گلوله پاسخ داده می شد و تانک ها و تفنگ ها به میدان آمده بودند، دیگر جایی برای «سخن گفتن»، «شعر خوانی»، «نامه نوشتن» و «درخواست اجرای قانون اساسی» و... نبود.1
13. سامان دهی و برنامه ریزی نیروهای مذهبی و انقلابی
از نتایج ارزشمند قیام 19 دی، دمیدن خون تازه در کالبد نیروهای مذهبی برای سازمان دهی مخالفت ها و برنامه ریزی راه پیمایی ها و اعتصاب ها بود.
دیدار مردم و گروه ها با مراجع و علما و کسب تکلیف از آنان، سبب شد تا همه موضعی هم آهنگ و حساب شده انتخاب کنند. همین فضا در هدایت ها و برنامه ریزی های بعدی نقش مؤثری داشت. انقلابی های مذهبی که مدتها پیش، چشم انتظار چنین روزهایی بودند، فرصت ها را غنیمت شمردند و زیرکانه و پنهانی، پیام شهیدان 19 دی قم را به همه جای ایران رساندند. فضای غم آلود، ولی امید بخش 19 دی، بغض های چندین ساله یاران و پیروان امام رحمه الله را شکست و آنان را مجبور ساخت تا راهی برای رهایی از بحران ها بیابند. نقش علمایی که در استانها گوناگون حضور داشتند، از آن روز به بعد پر اهمیت تر شد. سیاست سرکوب رژیم در 19 دی 1356 هم طلاب حوزه را برانگیخت و هم دانشگاه را به حرکتی تازه واداشت و هم مردم متدین و علمای مبارز شهرستانها را به جنبش و انقلاب فرا خواند. همه به چاره اندیشی پرداختند در این میان، هیچ راهی بهتر از اجرای مراسم یادبود نبود. یاد شهدای 19 دی، در هفتم و چهلم آن ها، در سراسر کشور پاس داشته شد. مراسم چهلم شهدای 19 دی قم در تبریز به قیام مردم انجامید که به وسیله رژیم به شدت سرکوب شد. مراسم چهلم شهدای قیام 29 بهمن تبریز نیز در یزد برگزار شد که باز به وسیله رژیم به شدت سرکوب گردید. مراسم چهلم شهدای یزد در شهرهای دیگر همچنان ادامه یافت. تا این که به نتیجه نهایی؛ یعنی سقوط رژیم فاسد و مستبد محمدرضا شاه پهلوی رسید. «استراتژی چهلم ها» که به بسیج عمومی و اتحاد مسلمانان کشور انجامید، ریشه در 19 دی داشت.
پی گیری قیام 19 دی و ادامه آن به وسیله مردم، انقلاب اسلامی را وارد مرحله جدید کرد. علمای بزرگ و روحانیان تنها راه رهایی از فساد و استبداد را در هدایت، برنامه ریزی و سازمان دهی اعتراض ها و راه پیمایی ها و مراسم سیاسی مذهبی دیدند و بدین ترتیب، مبارزه و انقلاب، با امید به پیروزی ادامه یافت؛ زیرا امام پس از قیام 19 دی، نوید سقوط حتمی رژیم را داده بود که چنین هم شد.1
14. سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی سال 1357
انقلاب اسلامی ایران از خرداد 1342 تا قیام 19 دی 1356 حرکت رو به پیشرفت خود را به شکل های گوناگون حفظ کرد. هر چند این روند در برهه ای از این دوران 14 ساله، به دلیل فشارها و سرکوب ها دچار آسیب ها، کندی ها و فراز و نشیب ها گردید، ولی هرگز متوقف نشد. با قیام 19 دی، قم دیگر تنها نبود؛ تهران، زنجان، اهواز، اصفهان، شیراز، دزفول، مشهد، تبریز و دانشگاه های داخل و خارج از کشور، از قیام تاریخی مردم و طلاب مبارز قم، حمایت و پشتیبانی کردند.
در پی، محتوایی کاملاً اسلامی شتاب فزاینده و گسترده تری به خود گرفت.
به طور کلی این قیام به چند دلیل در سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی تأثیر شگرفی داشت: یکی این که سکوت را در هم شکست. دوم این که سبب بسیج مردم شد. سوم این که جرأت و شجاعت مبارزه علنی را بیش تر کرد. چهارم این که قیام های پی در پی به وجود آورد و همه این ها سبب شد تا اعتراض ها و مخالفت ها ی عمومی که با رهبری و هدایت امام خمینی رحمه اللهسازمان دهی می شد، بنیاد رژیم را که شادمان و سرمست غرور بود، درهم فرو بریزد و این، نتیجه ناچیزی نبود.
عبارت هایی مانند: «موج انقلاب مهار نشدنی شد»، «کاسه لبریز را سرازیر کرد به طرف انقلاب»، «مراسم بعدی جنبه سراسری به خود گرفت»، «چرخ انقلاب اسلامی با سرعت منهدم کننده ای به حرکت در آمد» و... از جمله مواردی است که برخی از نویسندگان درباره آثار و نتایج اساسی قیام 19 دی برشمرده اند. همه این موارد به خوبی نشان می دهد که قیام 19 دی به انقلاب سرعت و جهت داد.1
باری، فرصت تاریخی برای یکسره کردن کار رژیم، با قیام 19 دی فراهم شد. مهمترین دستاورد این قیام برای اسلام و مردم ایران این بود که مردم را به هم پیوند داد، بسیج گسترده مردمی را به وجود آورد و در مدت یک سال و چند ماه، پایه های رژیم را به لرزه در آورد. سرانجام در 22 بهمن 1357 نیز آن را درهم شکست و پرچم اسلام را برفراز ایران برافراشت.
نتیجه نهایی قیام 19 دی، پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی رحمه الله در 22 بهمن 1357 بود. بدین ترتیب، قیام 19 دی به عنوان «جرقه انقلاب» در تاریخ انقلاب اسلامی ایران معروف شد.
