قرائت زیارت گهربار اربعین حسینی به عنوان یک علامت اختصاصی برای شیعیان در روایات ذکر شده است که امام حسن عسکری(سلام الله علیه) بدان تصریح کرده اند.بی شک بیان دو علامتِ نماز پنجاه و یک رکعت و زیارت اربعین در لسان امام معصوم(ع) دارای حکمت مهمی است وسؤالی که در ذهن خطور می کند این است که چرا از بین این پنج علامت، زیارت اربعین در کنار علامت نمازهای واجب روزانه به اضافهٴنمازهای نافله که جبران کنندهٴنقص و ضعف نمازهای واجب است قرار گرفته است؟!
امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمودند: «علامات المؤمن خمس: صلاة الخمسین و زیارة الأربعین و التختّم في الیمین و تعفیر الجبین و الجهر ببسم الله الرّحمن الرّحیم»؛ «نشانه های مؤمن و شیعه، پنج چیز است: اقامهٴنمازِ پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم»
ایشان مراد از نماز پنجاه و یک رکعت را همان هفده رکعت نماز واجب روزانه به اضافهٴنمازهای نافله برشمردند که جبران کنندهٴنقص و ضعف نمازهای واجب است و آورده اند:
مراد از نماز پنجاه و یک رکعت، همان هفده رکعت نماز واجب روزانه به اضافهٴنمازهای نافله است که جبران کنندهٴنقص و ضعف نمازهای واجب است؛ به ویژه اقامهٴنماز شب در سحر که بسیار مفید است. نماز پنجاه و یک رکعت به شکل مذکور از مختصات شیعیان و ارمغان معراج رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است. شاید سرّ ستودن نماز به وصف معراج مؤمن این باشد که دستورش از معراج آمده است و نیز انسان را به معراج می برد.
موارد دیگری نیز که در روایت یاد شده، همگی از مختصات شیعیان است؛ زیرا فقط شیعه است که سجدهٴبر خاک دارد و نیز غیرشیعه است که یا بسم الله الرحمن الرحیم را نمی گویند یا آهسته تلفظ می کنند. همچنین شیعه است که انگشتر به دست راست کردن و نیز زیارت اربعین حسینی را مستحب می داند.
مراد از زیارت اربعین، زیارت چهل مؤمن نیست؛ زیرا این مسأله اختصاص به شیعه ندارد و نیز «الف و لام» در کلمهٴ«الاربعین»، نشان می دهد که مقصود امام عسکری (علیه السلام) اربعین معروف و معهود نزد مردم است.
ستون دین خدا نماز و عصارهٴعترت نیز ستونش زیارت اربعین است
اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست که از نشانه های ایمان است، بلکه طبق این روایت در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. برپایهٴاین روایت، همان گونه که نماز ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثهٴکربلا نیز ستون ولایت است.
به دیگر سخن، براساس فرمودهٴرسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): عصارهٴرسالت نبوی (صلی الله علیه و آله و سلم) قرآن و عترت است؛ «إني تارک فیکم الثقلین... کتاب الله و... عترتي أهل بیتي». عصارهٴکتاب الهی که دین خداست، ستونی دارد که نماز است و عصارهٴعترت نیز ستونش زیارت اربعین است که این دو ستون در روایت امام عسکری (علیه السلام) در کنار هم ذکر شده است؛ امّا مهمّ آن است که دریابیم نماز و زیارت اربعین انسان را چگونه متدین می کنند.
نماز و زیارت اربعین در کنار هم، انسان را چگونه متدین می کنند؟
دربارهٴنماز، ذات اقدس الهی، معارف فراوانی را ذکر کرده است. مثلا ً فرموده: انسان، فطرتاً موحّد است، ولی طبیعت او به هنگام حوادث تلخ، جزع دارد و در حوادث شیرین از خیر جلوگیری می کند، مگر انسان های نمازگزار که آنان می توانند این خوی سرکش طبیعت را تعدیل کنند و از هلوع، جزوع و منوع بودن به درآیند و مشمول رحمت های خاص الهی باشند؛ ﴿إنّ الإنسان خلق هلوعاً ٭إذا مسّه الشرّ جزوعاً ٭و إذا مسّه الخیر منوعاً ٭إلّا المصلّین﴾
زیارت اربعین نیز انسان را از جزوع، هلوع و منوع بودن باز می دارد و گفته شد که هدف اساسی سالار شهیدان نیز تعلیم و تزکیهٴمردم بوده است و در این راه، هم از طریق بیان و بنان اقدام کرد و هم از راه بذل خون جگر که جمع میان این راه ها از ویژگی های ممتاز آن حضرت (علیه السلام) است.
خلاصه آن که رسالت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تعلیم کتاب و حکمت از یک سو و تزکیهٴنفوس مردم از سوی دیگر بود تا هم جاهلان را عالم نماید و هم گمراهان را هدایت کند و در نتیجه، جهل علمی و جهالت عملی را از جامعه جدا سازد.
همین دو هدف در متن زیارت اربعین سالار شهیدان (علیه السلام) تعبیه شد؛ چنان که منشأ ددمنشی منکران رسالت و دشمنان نبوّت، حبّ دنیا و شیدایی زرق و برق آن بود و عامل مهمّ توحّش منکران ولایت و دشمنان امامت نیز همان غَطْرَسهٴدنیا و دلباختگی به آن بود، که در بخشی از زیارت اربعین به آن اشارت شده است: «و تَغطْرَس و تَرَدّی في هواه»
منبع: برگرفته از کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی اثر حضرت آیه الله جوادی آملی
