الف- ولادت حضرت
احمدی‌جلفایی، پژوهشگر دینی و تاریخ‌شناس در مورد اطلاعات شناسنامه‌ای حضرت زینب سلام‌الله‌علیها این‌طور توضیح می‌دهد: «در این مورد اختلافاتی وجود دارد که البته به نقص تاریخ‌نگاری بازمی‌گردد و فقط هم مختص اسلام نیست. اما درخصوص سالروز ولادت حضرت زینب سه قول وجود دارد: روز پنجم، ششم یا هفتم هجری و درخصوص ماه هم محرم، ربیع‌الثانی، شعبان و جمادی‌الاول ذکر شده است. اما هیچ‌یک از این نقل‌ها در نوشته های قدیمی دیده نمی‌شود و می‌توان گفت در نوشته های قبل از قرن سیزدهم، هیچ سند و شاهد معتبری که نشان دهد ولادت و رحلت آن حضرت چه روزی بوده است، وجود ندارد. این موارد در تاریخ‌هایی که معاصر محسوب می‌شوند، طبق قرائن و حدسیات مطرح شده است».
او در مورد نام‌گذاری حضرت نیز عنوان می‌کند: «قواعد علم ادب و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که زینب یک اسم قدیمی مردم عرب است که حتی در زمان جاهلیت نیز مرسوم بوده است. شما هر دیوان شعر زمان جاهلیت را باز کنید، هر از چند شعری یک نام زینب بیان شده است، لذا اسمی نیست که تازگی داشته باشد».
ب- ازدواج حضرت
احمدی‌جلفایی در مورد ازدواج حضرت چنین می‌گوید: «این مسأله در قدیمی‌ترین منابع مطرح شده و مورد اتفاق است و این‌که این دو زوج جزو موفق‌ترین زوج‌ها بودند؛ یعنی بر اساس مطالبی که به‌دست ما رسیده است حضرت زینب کبری و عبدالله بن جعفر مصداق یک زوج موفق و خوب بعد از حضرت علی و حضرت زهرا بودند که به آن مثال زده می‌شد. حاصل ازدواج این دو، طبق قولی چهار پسر و دو دختر بوده است که پسران حضرت زینب علی، محمد، عون و عباس بودند که دو نفرشان، عون و محمد، در کربلا شهید شدند. حتی در زیارت‌نامه‌ای برای حضرت عون آمده است که "الشاهد علی مکان ابیک" یعنی به جای پدرش شهید شد».
نکته دیگری که احمدی‌جلفایی به آن اشاره می‌کند، در رابطه با حضرت زینب، حضور و همراهی امام حسین علیه‌السلام در سفر کربلا است: «باید بدانیم ایشان دختر فاطمه و علی بوده است. بعید است که بدون اذن شوهر به کربلا حرکت کند و حقوق شوهرداری و یک اصل مسلم اسلامی را زیر پا بگذارد، به این خاطر که واله و شیدای امام حسین است. این‌ها به نوعی تحریف تاریخ محسوب می‌شود. ایشان به یقین اذن شوهر داشته‌اند، و واقعیت‌ها به ما نشان می‌دهند که حضرت زینب با هماهنگی عبدلله بن جعفر با امام حسین حرکت کرده است».
ج- رحلت حضرت
دکتر محمدحسین رجبی‌دوانی، پژوهشگر تاریخ اسلام در گفت‌وگو با مهرخانه در مورد رحلت حضرت سلام‌الله‌علیها دو قول بیان می‌کند: «بنابر قول اول، به دلیل فعالیت‌های روشنگرانه و افشاگرانه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، حاکم مدینه به یزید نامه‌ای نوشت و در آن ذکر کرد که حضرت مدینه را برعلیه تو می‌شوراند و حکومت تو را تباه می‌کند. به همین دلیل حضرت را به مصر تبعید کردند و چیزی از حضور ایشان در آن‌جا نگذشته بود که فوت کردند و همان‌جا هم دفن شدند. بنابر قول دوم، به سبب قحطی که در مدینه پدید آمده بود، عبدالله بن جعفر، حضرت را به شام آورده و در روستایی بیرون دمشق اسکان گزیدند و چیزی از حضورشان نگذشته بود که از دنیا رفتند و همان‌جا هم دفن شدند».
ویژگی‌های حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
الف- در روایات
- عالمه‌بودن زینب کبری سلام‌الله‌علیها
امام سجاد علیه‌السلام خطاب به عمه خود می‌فرمایند: «تو بحمداللَّه، عالمی هستی که نزد کسی تعلیم ندیدی و دانایی هستی که نزد کسی نیاموختی»
- عابده‌بودن زینب کبری سلام‌الله‌علیها
امام حسین علیه‌السلام در شب عاشورا خطاب به خواهر خود می‌فرمایند: «اى خواهرم! مرا در نماز شب فراموش نکن»
از قول امام سجاد علیه‌السلام نیز نقل شده است که فرمودند: «عمه‌ام، زینب، با وجود همه مصیبت‌ها و رنج‌هایی که در مسیرمان به سوی شام به او روی آورد، حتی یک شب اقامه نماز شب را فرونگذاشت»
میزان اعتماد و توکل زینب کبری سلام‌الله‌علیها به خداوند به قدری بود که چنان‌چه امام سجاد علیه‌السلام می‌فرمایند: «هیچ‌گاه چیزی از امروز برای فردای خود نیندوخت»
- مظلوم‌بودن زینب کبری سلام‌الله‌علیها
از قول رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم در مورد دردانه دختر خود نقل شده است: «هرکس بر مصیبت‌هاى این دختر بگرید، همانند کسى است که بر برادرانش، حسن و حسین علیهما‌السلام، گریسته باشد»
ب- در تاریخ
احمدی‌جلفایی در مورد جایگاه و شأن حضرت تشریح می‌کند: «مطالبی داریم که به اصطلاح در تاریخ مفهوم دارند. مثلاً وقتی ابن عباس نقل می‌کند که من قضیه خطبه فدک را از زبان زینب شنیدم. خب، این بیان چه چیزی را نشان می‌دهد؟ نشان می‌دهد که بعضی از نقل‌هایی که برای حضرت زینب مطرح می‌شود که یک زن منزوی بوده که هیچ‌کس قد و قامتش را ندیده و ایشان را نمی‌شناخته، صحت ندارد. ایشان به همراه مادرشان در مجلس خطابه حضور پیدا می‌کند و با این‌که در آن موقع حدود پنج سال بودند، قدرت ضبط و تیزی و ذکاوت بالایی داشتند که خطبه به آن بزرگی را در آن سن به حافظه می‌سپرد و بعداً آن را حدیث می‌کند و این نشان می‌دهد حضرت زینب در جوانی یکی از محدثات بوده است. یعنی علوم اهل بیت را در سینه داشته و احادیث را برای اهل مدینه ترویج می‌کرده و نشر می‌داده است و می‌توان این‌گونه برداشت کرد که حضرت زینب جزو قشر اندیشمند و دانشمند زمان خود بوده است؛ در حالی‌که عموم زنان آن دوره اصلاً کاری نداشتند که چه کسی کشته شد و حکومت به چه کسی رسید.
زینب کبری بعد از فوت مادرشان عهده‌دار نشر حدیث فدک می‌شود و این یعنی این‌که حضرت زینب نسبت به مسائل سیاسی احساس مسؤولیت می‌کنند و ابایی نداشتند که برای برخی از صحابه صحبت کرده و واقعیات را بیان کند».
در مدت خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در کوفه، ایشان به ارشاد و تعلیم زنان اشتغال داشتند؛ نقل شده است که زینب سلام‌الله‌علیها در کوفه مجلس درسی برای زن‌ها تشکیل داده و برای آن‌ها قرآن را تفسیر می‌کرد.
محمد غالب شافعی مصری، از نویسندگان مصری در مجله «الاسلام» می‌نویسد: «یکی از بزرگ‌ترین زنان اهل بیت از نظر حسب و نسب و از بهترین زنان طاهره که دارای روحی بزرگ و مقام تقوی و آیینه سر تا پا نمای رسالت و ولایت بوده، حضرت سیده زینب دختر علی بن ابی طالب است که به نحو کامل او را تربیت کرده بودند و از پستان علم و دانش خاندان نبوت سیراب شده بود. به حدی که در فصاحت و بلاغت یکی از آیات بزرگ الهی گردید و در حلم و کرم و بینایی و بصیرت و تدبیر کارها در میان خاندان بنی‌هاشم و بلکه عرب مشهور شد و میان جمال و جلال و سیرت و صورت و اخلاق و فضیلت را جمع کرده بود. شب‌ها در حال عبادت و روزها را روزه داشت و به تقوا و پرهیزگاری معروف بود»
سیری کوتاه در زندگانی حضرت زینب (سلام الله علیها)
زینب سلام‌الله‌علیها الگوی صبر و حیا و محبت و بردباری و پرچمداری اسلام و میدان‌داری صحنه‌های بزرگ است. زنی که در اوج مصیبت، نجیبانه به حق‌خواهی امام امت برمی‌خیزد و از خون‌های ریخته‌شده، از احترام به بادرفته، از امامت در دست قدرت، از اسارت خاندان نبوت، انتقاد می‌کند و صدایش در تمام طول تاریخ تا به امروز می‌ماند. زینب سلام‌الله‌علیها را باید شناخت و بازشناخت و به او نزدیک شد و از او الگو گرفت.
ترنم هدایت
سلسله جلسات تهذيبي
هِیأَت مَجازیِ زِینَبیُون
سایت مراجع تقلید
